مروری بر روابط جمهوری آذربایجان و اسرائیل

به همین دلیل، درگیری اعراب و اسرائیل در محافل سیاسی مطرح شد و اسلام جایی در آن نداشت. در آن زمان بن گوریون نظریه پرداز رژیم صهیونیستی معتقد بود که کشورهای ترکیه، ایران و اتیوپی می توانند به محورها و شرکای اصلی اسرائیل تبدیل شوند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، اوضاع تغییر کرد و جمهوری اسلامی ایران به عنوان آخرین حریف و دشمن اسرائیل ظاهر شد، این رژیم را به رسمیت نشناخته و تئوری های رژیم صهیونیستی را ناکام گذاشت. از همان لحظه اختلاف اسرائیل با جهان اسلام در مسئله فلسطین و آزادی قبله اول مسلمین آشکار شد.

فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 فضای جدید و مناسب تری را برای رژیم صهیونیستی ایجاد کرد. کشورهایی که از اتحاد جماهیر شوروی سابق جدا شدند، اگرچه عمدتاً سکولار بودند و طبق قوانین اساسی خود غیر مذهبی تلقی می شدند، اما اکثریت مسلمان داشتند. به همین دلیل اسرائیل با این ادعا که روابط خود را با کشورهای مسلمان افزایش داده و با جهان اسلام مشکلی ندارد، فرصت برقراری رابطه با این کشورها را پیدا کرد. بر این اساس اسرائیل یکی از اولین کشورهایی بود که استقلال آسیای مرکزی و قفقاز را به رسمیت شناخت و در مرحله اول با قزاقستان و جمهوری آذربایجان رابطه برقرار کرد. در قفقاز و آسیای مرکزی، اسرائیل قصد دارد به جهان نشان دهد که دوستانی در میان کشورهای مسلمان دارد.

رژیم اشغالگر قدس با هدف ایجاد کشاورزی و مزارع نمونه و انتقال تجربه به کشورهای تازه استقلال یافته وارد این منطقه شد و با همین انگیزه وارد جمهوری آذربایجان شد. متعاقباً این رژیم در زمینه های مختلف از جمله تجارت، امنیت و مسائل فناوری اطلاعات در آذربایجان نفوذ پیدا کرد. با بالا گرفتن جنگ قره باغ، جمهوری آذربایجان با حدود 30 کشور از جمله آمریکا برای خرید تسلیحات وارد مذاکره شد. اما واشنگتن با ابراز تمایل خود برای همکاری در زمینه تسلیحات با باکو، بخش مهمی از تسلیحات مورد نیاز آذربایجان را به اسرائیل سپرد و آذربایجان را به عنوان میانجی به سمت اسرائیل هدایت کرد. روابط نظامی جمهوری آذربایجان و اسرائیل بیشتر تقویت شد و رژیم اشغالگر متعاقباً به خریدار نفت و گاز جمهوری آذربایجان تبدیل شد و تقریباً یک ششم انرژی مورد نیاز خود را تأمین کرد. در واقع این آذربایجان بود که سوخت ماشین‌های جنگی و گلوله‌هایی را که به قلب فلسطین و محور مقاومت اسرائیل اصابت کرد، تامین کرد.

اسرائیل با انتشار آمارهای غیرواقعی سعی در افزایش نفوذ خود در کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز از جمله جمهوری آذربایجان دارد. مثلاً این رژیم می گوید 6 میلیارد دلار با آذربایجان رابطه نظامی دارد، در حالی که طبق آمار رسمی، میزان روابط اقتصادی آذربایجان و اسرائیل اعم از تجارت نفت و سایر مبادلات 6 میلیارد دلار است که اینطور نیست. . واقعی برخی از مقامات نظامی آذربایجان در جلسات خصوصی اعتراف کرده اند که سلاح هایی که اسرائیل به آنها می دهد سلاح های درجه یک نیستند و به ویژه تهیه گنبد آهنین در جمهوری آذربایجان فقط یک وعده عملی نشده به آذربایجانی ها بوده است.

همچنین برای جمهوری آذربایجان استفاده از لابی یهودی در سطح بین المللی برای منزوی کردن لابی ارمنی در مواضع جنگ قره باغ مهم بود. به همین دلیل مقامات آذربایجان که مدت ها از نفوذ یهودیان در آمریکا و لابی آنها برای مقابله با لابی ارمنی آگاه بودند، یکی از پایه های سیاست خارجی خود را تا حد امکان به یهودیان نزدیک کردند. البته رویکرد ریاکارانه اسرائیل به آذربایجان و ارمنستان به تدریج باکو را به انگیزه های صهیونیستی مشکوک کرد. با بالا گرفتن جنگ بین دو کشور، اسرائیل همکاری اطلاعاتی و امنیتی با ارمنستان برقرار کرد و ارمنستان سفارت خود را در تل آویو باز کرد تا اسرائیل و آذربایجان را دور کند. این در شرایطی بود که آذربایجان هنوز در اسرائیل سفارت نداشت و در راه حل فعلی روابط دولت پاشینیان با رژیم اشغالگر قدس به صورت مخفیانه ادامه داشت که از چشم باکو نیز پنهان نماند.

یکی دیگر از اهداف حضور رژیم صهیونیستی در کشورهای همسایه ایران به ویژه جمهوری آذربایجان، تخریب روابط ایران با این کشورها بود. در همین راستا دستگاه تبلیغاتی اسرائیل در عرصه های رسانه ای فعال شد و بارها به جعل اخبار پرداخت و دیپلماسی عمومی خود را در جهت اسلام هراسی، ایران هراسی و شیعه هراسی فعال کرد. البته مقامات ایران و آذربایجان که نگاه راهبردی به روابط خود دارند، از دسیسه های اسرائیل آگاه هستند و اقدامات احتیاطی لازم را انجام می دهند. مقامات باکو از حساسیت‌های ایران آگاه هستند و بارها اعلام کرده‌اند که اجازه هیچ اقدامی علیه ایران را به رژیم صهیونیستی نخواهند داد، اما در برخی موارد عوامل اسرائیلی با دور زدن مقامات امنیتی آذربایجان اقداماتی را انجام دادند که با واکنش‌های مشابه مواجه شد. طبیعی است که جمهوری اسلامی ایران تمامی تحرکات اسرائیل در همسایگی خود را به طور کامل رصد کرده و بارها در عمل ثابت کرده است که از نزدیک بر فعالیت های این رژیم در کشورهای همسایه نظارت دارد.

نکته پایانی این است که اسرائیل معمولاً تبلیغ می کند که رابطه تل آویو و باکو به یک رابطه استراتژیک تبدیل می شود. اما واقعیت این است که هیچ کشور مسلمانی نمی تواند با اسرائیل رابطه راهبردی برقرار کند، زیرا این رژیم بزرگترین تهدید امنیتی در جهان اسلام است، قبله اول مسلمانان را اشغال کرده و هر روز جنایات جدیدی علیه مسلمانان انجام می دهد. بنابراین روابط باکو و تل آویو در مسیر روابط راهبردی نیست و تقویت دوستی ایران با کشورهای همسایه از جمله جمهوری آذربایجان باعث انزوای رژیم صهیونیستی خواهد شد.

*این یادداشت با استفاده از سخنرانی نویسنده در مؤسسه مطالعات معاصر ابرار در تاریخ 1401/05/26 تهیه شده است.