«مرتد» و «همان گندم اول» بررسی شدند

به گزارش تیتر اول سومین نشست نقد و بررسی کتاب‌های برگزیده دوره‌های جشنواره قلم زرین با محوریت بررسی مجموعه شعرهای «مرتد» و «همان گندم اول» سروده مهدی جهاندار و عباس باقری با حضور نویسندگان اثر، محمود اکرامی‌فر و علی داوودی؛ منتقدان نشست، چهره‌های ادبی و شاعران به میزبانی اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران برگزار شد.

برگزاری یادمان عباس براتی‌پور، شاعر انقلاب اسلامی و دفاع مقدس به روایت حمید هنرجو، شاعر، نویسنده و دبیر جشنواره قلم زرین از دیگر بخش‌های این برنامه بود.

شعر برای جهاندار هدف نیست 

محمود اکرامی‌فر، دبیر محافل ادبی اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران درباره مجموعه شعر «مرتد» گفت: مهدی جهاندار شاعر این مجموعه متولد ۱۳۵۸ است و کتابش که در شهرستان ادب به چاپ رسیده، شامل غزل‌های حماسی این شاعر است.

او افزود: از نظر من شعر برای جهاندار هدف نیست بلکه وسیله‌ای برای انتقال پیام است. شعر برای او وسیله‌ای برای انتقال پیام‌های اجتماعی، دینی و تعهد به خود و جامعه است و به عبارتی برای او شعر ابزار انتقال پیام است نه هدف.

او با بیان این‌که زبانی که جهاندار انتخاب کرده قدیمی است و نمادهای شعر او کلاسیک و دست‌مالی شده است، بیان کرد: ما دو شیوه انتقال پیام داریم یکی آشنایی‌زدایی است که در آن شاعر حرف‌های خلاف عادت می‌زند تا مخاطب را میخکوب کند. روش دیگر آشنایی است که در آن شاعر از داشته‌های مخاطب استفاده کرده و پیام جدیدی را به آن اضافه می‌کند. 

اکرامی‌فر یادآور شد: جهاندار از شیوه و قالب آشنایی برای پیام‌هایش استفاده کرده است و اساسا برای انتقال پیام‌های دینی، سیاسی، اجتماعی در محتوا اغلب از شیوه آشنایی استفاده می‌کند چون نمی‌خواهد مخاطب را درگیر آشنازدایی کند. بنابراین جهاندار در قالب، شیوه، مضمون و … از روش آشنایی استفاده کرده است.

به گفته دبیر محافل ادبی اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران، او حتی از ضرب‌المثل‌هایی استفاده کرده که با زیست مردم همخوان است. حتی در داستان و تلمیحی که در شعر آورده از شیوه آشنایی بهره برده است.  بنابراین در این کتاب از ضرب‌المثل ها به خوبی و نیکی استفاده شده است.

او متذکر شد: ضرب المثل‌ها تجربه فشرده‌شده یک قوم هستند و استفاده از آن‌ها در اشعار و جملات بسیار مهم است.

اکرامی فر با بیان اینکه شعرهای این کتاب به سال‌های قبل از ۱۳۹۰ برمی‌گردد و متعلق به زمان فعلی نیست، گفت: اصولا کتاب‌های شعر ویراستاری خوبی ندارند و علامت سوال‌ها به خوبی به کار برده نمی‌شود. ویرایش برای درست‌خوانی و درست‌فهمی انجام می‌گیرد وقتی خوب صورت نگیرد، درست‌خوانی و درست‌فهمی دچار مشکل می‌شود و مخاطب نمی‌تواند ارتباط اثرگذار با متن داشته باشد.

او افزود: جهاندار گاهی نیز سهل‌انگاری‌هایی در کتاب دارد به گونه‌ای که گاهی کلمات به صورت متعهدانه به کار گرفته نشده است. 

دبیر محافل ادبی اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان تهران با اشاره به کاربرد تکرار در اشعار جهاندار اظهار کرد: گاهی تکرار برای تعلیق، گاهی برای تاکید و گاهی برای بی‌تفاوت‌سازی است. وقتی ما یک مساله را بیش از حد تکرار می‌کنیم ممکن است به  دلزدگی بیانجامد. همچنین گاهی برای بی‌تفاوت کردن از تکرار می‌توان استفاده کرد بنابراین تکرار در شعر گاهی می‌تواند به تعمیق بیانجامد گاهی به بی‌تفاوتی. جهاندار در کتاب از تکرار به خوبی استفاده کرده و به بی‌تفاوتی نمی‌انجامد.

اکرامی‌فر گفت: او از محتوا و اشعار دیگران به خوبی استفاده کرده است. به طور مثال این بیت «آخرین فریادها را بر لب دریا زدیم… دست بیرون مانده از دریا آخرین فریاد است…» توانسته از انگاره ‌ذهنی پیشین مخاطب درباره معنای دریا و سیر آن به خوبی استفاده کند. پس جهاندار در شعرهای این کتاب محتوا و مفاهیم اشعار دیگران را به خوبی به‌روز و استفاده کرده است. 

او با اشاره به اقتصاد ادبی گفت: شاعر در شعرهایش مضمون، تصویر، خیال و … دارد و این مفاهیم در واقع سرمایه‌های ادبی اوست. شاعر در این کتاب توانسته به خوبی از این اقتصاد ادبی استفاده کند. جهاندار در دو جشنواره ادبی با این کتاب جایزه گرفته بنابراین «مرتد» اثر بسیار خوبی است و سخنان من به معنای کاهش ارزش او نیست و به نظر من مرتد ارزش خواندن و تعمق را دارد. اما به جز کلام خدا هر کاری قابل نقد است. 

باقری به خوبی از ظرفیت شعر سپید استفاده کرده است 

علی داوودی هم درباره کتاب «همان گندم اول» سخن گفت و بیان کرد: جشنواره قلم زرین باید موجب شود که کتاب‌های خوب دیده شود و برگزاری این نشست‌ها می‌تواند به معرفی این آثار بیانجامد.

او درباره شاعر کتاب «همان گندم اول»  توضیح داد: عباس باقری متولد ۱۳۳۴ و در آستانه هفتادسالگی است و بسیاری از شعرهای کتاب او برای سال ۱۳۹۹ است و به ۶۵ سالگی ایشان برمی‌گردد. در کارنامه پربار ایشان دیده می‌شود که شعرهای نو و سپید از قابلیت‌های تخصصی اوست. تا جایی که من یادم می‌آید شعرهای سپیدش متاثر از دهه ۴۰ تا ۶۰  و به نوعی شعر سپید شاملویی بود. در این کتاب هم نشانه‌هایی از این تجربه‌ها دیده می‌شود.

او ادامه داد: همیشه در مواجهه با یک کتاب این سوال برایم مطرح می‌شود که صرف نظر از قالب‌ها برانگیزاننده شاعر چیست و حرف‌هایی که شاعر برای شعرش پیدا می‌کند در او انگیزه ایجاد می‌کند یا فضای جدیدی از زندگی و تجربه باعث سرودن شعر می‌شود؟ معتقدم هر کدام از این‌ها می‌تواند انگیزه ایجاد کند. 

داوودی با بیان این‌که شعر سپید به لحاظ قالب و فرم یکی از بزرگترین بهانه‌ها برای متفاوت حرف زدن است و شاعر می‌تواند با صمیمیت و آزادی عمل شعر بگوید، بیان کرد: شعر سپید جریان شناخته‌شده‌ای در شعر است و باقری در این کتاب به خوبی از ظرفیت شعر سپید استفاده کرده است.  همچنین در همه اشعار باقری نوعی سادگی دیده می‌شود که در مقایسه با شعرهای دیگر تفاوت زبانی دارد و ساده‌تر شده است. همچنین مفهوم خیال‌های خاص باقری هم در اشعار این کتاب دیده می‌شود.

به گفته او، بومی‌گرایی از دیگر ویژگی‌های شعر باقری است و می‌توان منطقه زیستی شاعر و مفاهیم خاص آن منطقه را در اشعار او دید. در این کتاب اشعار ساده، صریح و بدون استعاره دیده می‌شود. از ویژگی‌های دیگر این کتاب این است که کتاب در دسته‌بندی شعر گفتار قرار می‌گیرد. 

داوودی درباره شعر سپید هم توضیحاتی داد و افزود: اشعار سپید که مروجش شاملو بود در نوع خودش جریان کاملی است. این جریان توسط سیدعلی صالحی در دهه ۶۰ ادامه یافت. ادعای این جریان حرکت به سوی زبان عامه مردم است بدین معنی که از همه ظرفیت‌های زبانی استفاده می‌کند و ما می‌توانیم تنوع واژگان را در این اشعار ببینیم.  چنین ویژگی‌هایی را می‌توان در اشعار باقری هم دید.

انتهای پیام