چرا نورپردازی در طراحی داخلی مهم است؟

انواع نورپردازی در معماری داخلی

نور را می‌توان براساس منبع تولیدکننده‌اش به دو دسته عمده تقسیم کرد؛ نور طبیعی و نور مصنوعی. ما در نور طبیعی که از خورشید تامین می‌شود، امکان دخل و تصرفی نداریم؛ مگر اینکه با ابزارهایی مثل پرده از ورود آن جلوگیری کنیم یا آن را به داخل فراخوانیم یا با شیشه‌های رنگی، فضایی جذاب ایجاد کنیم اما آنچه موضوع بحث ماست، نورپردازی مصنوعی مانند لامپ لوستر یا نور پردازی داخلی ساختمان است که در ادامه انواع آن را معرفی می‌کنم.

نور عمومی در فضای داخلی

نور عمومی یکی از مهم‌ترین انواع معمول نورپردازی است. نوری با تابش ملایم که تمام فضای شما را پوشش می‌دهد و برای عملکردهای عمومی شما مانند حرکت کردن ایمن در فضاست و برای انجام کارهایی که نزدیک به اشیاست یا برجسته کردن اشیا در اطراف فضای‌تان ایده‌آل نیست. اگر از نورپردازی عمومی به‌درستی استفاده کنید، محیطی خارق‌العاده برای آرامش یافتن بعد از یک روز پرتنش یا محیطی برای یک مکالمه گرم با دوستی قدیمی برای‌تان مهیا می‌کند. برخی از استودیوهای یوگا از نورپردازی محیطی ملایم برای کاهش استرس استفاده می‌کنند. سعی کنید از یک سری لامپ توکار، دیوارکوب‌ و برای سقف‌های بلند از لوسترها و آویزها در فضای‌تان استفاده کنید.

نور وظیفه‌ای در نورپردازی داخلی

این نور کوچک‌تر و متمرکزتر از نور عمومی است. زمانی که کاری می‌کنید، شما به نور وظیفه‌ای دور و برتان نیاز دارید. درواقع برخی آن را نور اداری می‌نامند. نورپردازی وظیفه‌ای، زمانی که کاری را انجام می‌دهید که نیاز به نور بیشتری دارد، مثل مطالعه کردن، آشپزی کردن، نوشتن، دوختن و بسیاری چیزهای دیگر به بینایی شما کمک می‌کند. نور وظیفه‌ای فقط زمانی خوب کار می‌کند که به عنوان یک نور متضاد استفاده شود؛ برای مثال اگر شما اتاقی کم‌نور دارید که یک چراغ رومیزی و انواع قطعات لوستر در آن روشن است، نسبت به زمانی که کل اتاق با نور درخشان‌تری روشن شده، نور در آن محدوده مفیدتر و با خیره‌کنندگی کمتر همراه خواهد بود.

نور وظیفه‌ای به تحریک طبیعی مغز شما کمک کرده و این تضاد نور شما را هوشیارتر و متمرکزتر می‌کند. درواقع به شما کمک می‌کند در جزئیات بیشتری را در کارتان ببینید و نتایجی باکیفیتی بالاتر خلق کنید. می‌توانید از چراغ‌ها یا آباژورهای رومیزی ثابت و با بازوی متحرک یا آباژورهای ایستاده روی میز کارتان یا کنار میزها و در کنار مبل‌تان استفاده کنید. نورهای زیر کابینت‌های بالایی روشنایی مورد نیاز برای خرد و تمیز کردن را تامین می‌کنند، نورهای کنار میز توالت برای بهتر دیدن چهره و همین‌طور پرو لباس می‌توانند شما را یاری کنند. چراغ‌های آویز می‌توانند به صورت مستقیم روی فضای کار آویزان شوند. این نوع چراغ‌ها برای دفاتر کار با میزهای ردیفی، جزیره آشپزخانه و محدوده بازی و انجام تکالیف در اتاق کودکان مناسب هستند.

نورپردازی تاکیدی در معماری داخلی

نور پردازی تاکیدی در طراحی داخلی ساختمان، نورهای بسیار متمرکزی هستند که هدف‌شان هدایت دید به سمت نقاط کانونی است. نور تاکیدی راهی برای افزودن استایل و احساس به خانه شماست. این نورها می‌توانند بخش‌هایی از خانه که می‌خواهید نمایش دهید را روشن کنند در حالی که بخش‌های دیگر در سایه قرار داشته باشند. از نور تاکیدی می‌توانید برای کارهای هنری، برجسته کردن انواع کریستال لوستر ، نمایش قفسه کتاب، تکه‌ای از مبلمان، کلکسیون‌ها و بخش‌هایی از معماری خانه‌تان استفاده کنید.

نور تاکیدی فضایی فریبنده ایجاد می‌کند و احساس تاثیرگذاری و اهمیت تصاویری که به نمایش گذاشته شده‌اند را تداعی می‌کند. این نوع نورپردازی برای موزه‌ها، ساختمان‌های تاریخی و نمایشگاه‌های هنری نیز کاربرد دارد. چراغ‌های دیوارکوب برای طراحی نور تاکیدی بسیار مناسب هستند و با سایزهای مختلفی که دارند به شما در برجسته کردن تکه‌های کوچک یا بزرگ آثار هنری کمک می‌کنند. نورهای نقطه‌ای مثل هالوژن‌ها اغلب برای نورپاشی بر سطح دیوار استفاده می‌شوند (زمانی که شما تمام یک دیوار را با نور روشن و درخشان می‌کنید.)

چرا نورپردازی در طراحی داخلی مهم است؟

نور در زندگی ما اهمیت بسیاری دارد. ما در طراحی داخلی‌مان می‌توانیم از نور برای روشنایی کلی فضا (نورپردازی عمومی)، روشن کردن سطح کار (نورپردازی وظیفه‌ای)، تاکید روی یک شی‌ء یا بخش خاص (نورپردازی تاکیدی) و نورپردازی تزئینی بهره بگیریم.نورپردازی می‌تواند موجب بهبود وضعیت داخلی بنا و زندگی بخشیدن به خانه شود. در طراحی داخلی علاوه بر اینکه نور را به عنوان عنصری ضروری برای کاربردهای خاص به خدمت می‌گیریم، می‌توانیم از آن برای ایجاد نقاط کانونی و همچنین به عنوان عنصری دکوراتیو استفاده کنیم. هر یک از این وظایف به نوبه خود محاسنی دارند و عدم توجه به اصول نورپردازی معایبی به همراه دارد و سبب آسیب‌هایی می‌شود که در ادامه به آنها می‌پردازیم‌.

تاثیر ادراکی نور

نور بر ادراک ما از تناسبات و ابعاد اتاق تاثیر می‌گذارد. درواقع می‌توانیم با کمک نورپردازی اتاق را بزرگ‌تر یا کوچک‌تر و بلندتر یا کوتا‌ه تر از آنچه هست، جلوه دهیم. برای مثال اگر شما یک لوستر یا منبع نور فروتاب (منابعی که نور را به سمت پایین می‌تابانند) داشته باشید، نور به سطح کف می‌تابد و دیوارها بدون نور باقی می‌مانند و این امر موجب کوچک‌تر به نظر رسیدن فضا می‌شود. حال اگر نور را به سطح دیوار‌ها بتابانید فضا وسیع‌تر به نظر خواهد رسید.بافت دیوار می‌تواند روحیات مختلفی را منتقل کند؛ می‌تواند صیقلی یا مات و صاف یا ناهموار باشد.

نحوه نورپردازی روی بافت دیوار می‌تواند بر ادراک ما از بافت‌ها تاثیر بگذارد. برای مثال اگر نور از فاصله زیادی به سطح دیواری سنگی با خلل و فرج زیاد بتابد، موجب کاهش حجم سایه‌ها می‌شود و دیوار تخت‌تر به نظر می‌رسد. حال اگر منبع نور از نزدیک و بالا به سطح دیوار بتابد، قسمت‌های فرورفته سایه‌های شدید و قسمت‌های برجسته روشن می‌شود؛ بنابراین زمختی بافت خشن سنگ بیشتر خود را نشان می‌دهد.

ایجاد نقاط کانونی با نورپردازی

چشم ما همیشه به سمت روشن‌ترین نقطه میل می‌کند. پس کانون توجه با برجسته کردن هر آنچه می‌خواهیم برجسته باشد، به وجود می‌آید. این مرکز توجه می‌تواند نقاشی یا مجسمه مورد علاقه شما، یک عتیقه خانوادگی یا یک بخش خاص از خانه‌تان باشد که با کمک نورپردازی اختصاصی برجسته می‌شود.می‌توانید با نورپردازی شدید، شی‌ء مورد نظر را برای مثال با هالوژن‌های قابل تنظیم روشن کنید. اگر محیط اطراف نور کمی داشته باشد یا حتی تاریک باشد، تاکید روی شی‌ء فوق بیشتر می‌شود. دقت کنید منبع نور باید پنهان باشد تا به جای شی‌ء جلب توجه نکند.

اشتباه‌های رایج در نورپردازی

یکی از اشتباه‌های رایج در نورپردازی آشپزخانه نبود نورهای وظیفه‌ای (نورهایی که سطح کار را روشن می‌کنند) زیر سطح کابینت‌های بالایی است. توجه داشته باشید در هر آشپزخانه‌ای علاوه بر نوری که کل فضا را روشن کرده و امکان دیدن را در آشپزخانه فراهم می‌کند، باید نورهایی باشد که سطوح کار و کانتر آشپزخانه را روشن کنند تا کار کردن روی سطوح در روشنایی کامل انجام شود. در صورت نبود چنین منابع نوری که معمولا زیر سطح کابینت بالایی قرار می‌گیرند، می‌توانید از لامپ‌های دیواری فروتاب استفاده کنید. در غیر این صورت هنگام کار سایه خودتان روی سطح کار می‌تابد و در نتیجه ممکن است با خطر مواجه شوید.

دومین اشتباه رایج در نورپردازی سرویس‌های بهداشتی رخ می‌دهد؛ آن هم این است که نورهای فروتاب سقفی را بدون لامپ‌های کنار آینه استفاده می‌کنیم. در این‌صورت اگر زیر نور سقفی بایستید، سایه‌های ناخوشایند و اغراق شده‌ای روی صورت‌تان ایجاد می‌شود که این نور برای کارهایی مثل اصلاح صورت و آرایش ناکافی است. برای این امر ما به نورهایی در طرفین آینه در ارتفاع چشم نیاز داریم تا سایه‌ها به حداقل برسند و توزیع نور به بهترین حالت اتفاق بیفتد.

سومین اشتباه رایج استفاده از لامپ‌های رشته‌ای و منابع نور هالوژنی بدون دیمر (کاهنده شدت نور) است. در حالی که راه‌های جدیدی برای مقاوم‌سازی منابع نوری با تاثیر بیشتر و عمر طولانی‌تر نسبت به لامپ‌های رشته‌ای یافت شده است اما این لامپ‌ها هنوز یکی از پرمصرف‌ترین منابع به‌‌ویژه در کاربری مسکونی هستند. با استفاده از کاهنده می‌توانید انرژی مصرفی و گرمای خروجی را کاهش دهید و عمر لامپ‌ها را طولانی‌تر کنید.

چهارمین اشتباه رایج فراموش کردن ترکیب نور محیطی، وظیفه‌ای و تاکیدی است. طراحان نورپردازی دریافته‌اند که همه فضاهایی که خوب طراحی شده‌اند، انواع نورها را با هم ترکیب کرده‌اند. نور محیطی (عمومی) برای روشنایی عمومی فضاست؛ جهت راه رفتن در اطراف، گفت‌وگو کردن و شناسایی اشیا و… . نورهای وظیفه‌ای نور متمرکزتر و بیشتری برای وظایفی مانند خرد کردن سبزیجات، اصلاح کردن یا خواندن فراهم می‌کنند. نور تاکیدی برای برجسته کردن کارهای هنری یا خصایص معماری، مثل کاشی شیشه‌ای زیبایی که در سرویس بهداشتی شاخص شده است یا کلکسیون سرامیک که در قفسه‌های باز به نمایش درمی‌آید. ترکیب هر سه نوع نور عملکرد بهتر، بهره بیشتر و احتمال اینکه نور کافی داشته باشید را به شما می‌دهد.

پنجمین اشتباه رایج غفلت از کنترل انواع مختلف نور به صورت جداگانه است. برای حداکثر بهره‌وری و انعطاف‌پذیری، هر نوع از نور باید به صورت جداگانه کنترل شود و هر منبع نور رشته‌ای یا هالوژن یا ال‌ای‌دی‌های قابل کنترل باید جداگانه خاموش شود.

نورپردازی دکوراتیو در فضای داخلی

درواقع این نوع نورپردازی صرفا جنبه زیبایی و هنری دارد و در ادراک بصری ما دخل و تصرفی ندارد. شاید مجسمه‌هایی که با نور ترکیب شده‌اند را دیده باشید. این درواقع نوعی استفاده از نور به عنوان مصالحی برای خلق اثری هنری است. نورپردازی دکوراتیو علاوه بر اینکه جذابیت و حس علاقه‌مندی را به فضا می‌افزاید به عنوان یک اثر هنری توجه مخاطب را به خود جلب می‌کند. نورهای مخفی در حاشیه سقف یا منابع نوری که خود یک اثر هنری هستند یا نورهایی مثل شمع از انواع این نور محسوب می‌شوند.

با توجه به عوامل فوق می‌توانید نورپردازی خانه خود را اصلاح کرده و به یک سیستم نورپردازی مطلوب دست پیدا کنید. نورپردازی مطلوب به شما کمک می‌کند فضا را کامل و درست درک کنید، کارهای‌تان را بدون خدشه‌ای انجام دهید و فضا را مطابق نیازتان تغییر دهید و تزیین کنید.

نور طبیعی در معماری ساختمان

هر چند که خورشید برای ایجاد روشنایی طبیعی در یک ساختمان مورد نیاز است اما از آنجا که این نور سرانجام به حرارت تبدیل می شود، باید میزان تابش مورد نیاز برای هر ساختمان با توجه به نوع ساختمان و شرایط اقلیمی آن تامین شود چون اهمیت تابش آفتاب به نوع اقلیم منطقه و فصول مختلف سال بستگی دارد. در شرایط سرد حداکثر انرژی خورشیدی مورد نیاز بوده و ساختمان باید در جهتی قرار گیرد که بیشترین تابش آفتاب را دریافت نماید.

برعکس وقتی هوا گرم است جهت ساختمان باید به نحوی باشد که شدت آفتاب در دیواره های آن به حداقل رسیده و نیز امکان نفوذ مستقیم اشعه خورشید به فضاهای داخل وجود نداشته باشد به همین دلیل نحوه نورپردازی بنا در اقلیم های مختلف مثل گرم و خشک و حاشیه کویر و اقلیم گرم و مرطوب و سردسیر با هم متفاوت است و هر کدام در این مناطق بر حسب اقلیم خاص خود نحوه ی نورگیری و نورپردازی خاصی را می طلبد.

نور شمال در معماری ساختمان

فضاهایی که رو به شمال هستند (در نیمکره شمالی) نور مستقیم دریافت نمی کنند. نور پراکنده بدون سایه یا انعکاس ایجاد می شود که برای کار کردن و نقاشی کردن و تماشای تلویزیون در کارگاه های نقاشی و دفتر کار مناسب است. به منظور به دست آوردن حداکثر مقدار ممکن نور بدون هراس از نور مستقیم خورشید می توان از پنجره های بزرگ در جهت شمال استفاده کرد اما نور مستقیم در غذاخوری ، نشیمن و …. می توند سلب آسایش نماید . جذاب است اگر نور شمال را با نور در جهت های دیگر ترکیب کنیم. نور شمالی سرد و تمیز است اما نور جنوبی زرد رنگ و مستقیم است. فردی که همشیه در اتاق های رو به شمال است و تماس بسیار کمی با خورشید دارد،ممکن است احساس افسردگی و غم در او ایجاد شود.