مبارزه با ریشه خوارهای گیاهان زینتی و خزانه های کشت و گیاهان گلدانی

کرم سفید ریشه حشره ای ویران کننده در مزارع چیست؟

مقدمه کرم سفید ریشه :

گونه های این خانواده از نظر رنگ، اندازه و عادات و رفتار زندگی بسیار متفاوت می باشند. معمولا بدن درشت، ضخیم و بیضی برآمده می باشد. لاروهای خمیده و قوسی شکل از نوع Scarabaeiform به کرم های سفید معروف هستند. گونه Polyphylla olivieri cast. در اکثر نقاط کشور ما انتشار دارد و عمده خسارت آن به درختان میوه و سایر نباتات زراعی وارد می شود. حشره کامل کرم سفید ریشه که به نام “سوسک زرد آلو رسانک”یا “اریک قیزاردان” نیز نامیده می شود. ایمیداکلوپراید یک آفت کش مناسب است.

میزبان و طرز خسارت کرم سفید ریشه:

یکی از آفات پلی فاژ (همه چیز خوار) بوده و به ریشه و طوقه عده زیادی از گیاهان اعم از درختان میوه، درختان جنگلی، گیاهان زراعی و نباتات زینتی و چمن حمله می کند. لاروهای حشره به مدت سه سال در زیر خاک زندگی می کند واغلب روی ریشه های ضخیم وغده ای گیاهان از جمله ریشه درختان جمع می شود و با استفاده از قطعات دهان ساینده ی قوی خود از پوست ریشه و طوقه وحتی قسمت های سطحی چوب در زیر خاک تغذیه کرده و ارتباط جریان مواد ریشه وتنه را قطع می کند و بدین ترتیب با توقف شیره نباتی گیاه به زودی زرد وخشک می شود.

 درختان لطمه دیده از این آفت به علت قطع ریشه ها، استحکام خودرا در خاک از دست می دهند وبه آسانی لق وکنده می شوند . از طرف دیگر حشرات کامل آفت از برگ وجوانه درختان میزبان تغذیه کرده و در تشدید زیان وارده سهیم هستند. در کشور ما وجود این حشره از تمام استان ها غیر از استان خراسان گزارش شده است. البته در این استان گونه دیگری از جنس پولیفیللا به نام P.adspersa فعالیت دارد که رنگ عمومی آن قهوه ای بوده وکوچکتر از P.olivieri است.

شکل شناسی آفت کرم سفید ریشه :

حشره کامل P.olivieri در حدود طول 30 تا 40 میلی متر و عرض تقریبی 20 میلی متر می باشد. رنگ عمومی بدن به رنگ قهوه ای تیره یا سیاه است که توده هایی از پولک های صدفی رنگ روی آن ها پوشانیده است. این پولک ها بصورت نوار یا لکه های سفید رنگ در سطح پشتی سر، سینه و بالپوش ها جلوه گر می گردد (یکی در وسط و دو تای دیگر در طرفین آن قرار دارند). ایمیداکلوپراید آرمان سبز یک برند بسیار عالی و با کیفیت.

اختلاف بین حشرات نر و ماده کاملاً مشخص است :

فرق اول که بهترین راه تشخیص افراد نر از ماده می باشد این است که شاخک های 10 مفصلی در افراد نر دارای 7پره یا ورق بزرگ بوده که در هنگام حرکت باز و بسته می شوند و در افراد ماده تعداد این ورق ها 5 عدد، کوچکتر و به صورت سنجاق دیده می شود. فرق دوم اینکه، در لبه خارجی ساق پاهای جلوی افراد نر 2 دندانه و در حشرات ماده 3دندانه نسبتاً بزرگ دیده می شود.

حشرات نر و ماده کرم سفید ریشه

لارو کرم سفید ریشه :

لارو این آفت با نام کرم سفید ریشه (وازگیلی) دارای جثه بزرگ به شکل قوسی خمیده شبیه C، پاهای سینه ای نسبتا قوی و به رنگ سفید می باشد، که طول آن پس از تغذیه و رشد کامل به 80 تا 90 میلی متر می رسد. سر لارو به رنگ قهوه ای بوده دارای قطعات دهانی ساینده با آرواره های بزرگ وقوی می باشد که برای بریدن و جویدن ریشه گیاه به کار می رود. آخر شکم لارو بزرگ و متورم بوده و در روی آخرین حلقه نیم شکمی بدن دو ردیف مو مشاهده می گردد، که تعداد و طرز قرارگیری این موها در شناسایی گونه ها مهم می باشد. لاروها قبل از وارد شدن به مرحله شفیرگی در زیر خاک لانه گلی تهیه می کنند و در داخل آن تبدیل به شفیره می شوند. گاهی نیز بدون درست کردن لانه تبدیل به شفیره می شوند.

لارو اسکارابیفرم کرم سفید ریشه

نکته : باید توجه داشت که در داخل خاک و بخصوص در داخل کودهای دامی، خاک برگ، تنه و ریشه پوسیده درختان میوه لاروهایی شبیه کرم سفید ریشه ممکن است دیده شود که اغلب مربوط به گونه های دیگر می باشند که آفت نیستند و عموما از مواد پوسیده گیاهی تغذیه می کنند. خرید کنفیدور با قیمت مناسب و کیفیت عالی.

تخم کرم سفید ریشه :

تخم این حشره درشت و بیضی شکل و به رنگ سفید، به ابعاد متوسط 5/2 تا 4 میلیمتر است که معمولاً به طور دسته جمعی در عمق 7 تا10 سانتی متر در خاک اطراف تنه درخت گذارده می شود.

زیست شناسی کرم سفید ریشه :

از نظر زندگی، کرم های سفید ریشه اغلب دوره لاروی 2 تا 3 ساله دارند. حشرات کامل بسته به منطقه از اواخر بهار و اوایل تابستان ظهور پیدا میکنند. ظهور حشرات کامل تدریجی بوده و ممکن است حدود یک ماه یابیشتر ادامه یابد. اوج ظهور و پرواز حشرات کامل کرم سفید ریشه در شرایط آب وهوایی تبریز در هفته دوم تیرماه اتفاق می افتد. پرواز حشرات بعد از غروب آفتاب و اوایل شب انجام می گیرد و معمولاً به سمت نور چراغ جلب می شوند. در هنگام روز سوسک ها بدون حرکت روی تنه و زیر کلوخه ها استراحت می کنند.

حشرات نر برای جلب ماده تولید صدا میکنند. پس از اندکی تغذیه از برگ درختان و وارد کردن خسارت ناچیزی به برگ اقدام به جفت گیری میکنند و بعد از آن می میرند. تمام فعالیت‌های حیاتی، تغذیه، جفت‌گیری و تخمریزی در غروب و اوایل شب انجام می‌گیرد. ۴روز بعد از جفت گیری ماده ها شروع به تخم ریزی میکنند.

ماده با پاهای جلویی به عمق تقریبا ۷ سانتی متر خاک نفوذ کرده و در شکاف و ترک های خاک تخم ها را یا به صورت انفرادی یا در دسته های ۶ تایی قرار میدهد. ماده ها نیز پس از تخمریزی می میرند. دوره جنینی 3-2 هفته و در مناطق سرد سیر تا ۳۵ روز هم به طول می انجامد. بعد از آن لاروها وارد خاک می شوند و در سنین اول که جثه کوچکتری دارند نزدیک سطح خاک زندگی میکنند و از ریشه های سطحی و جوان تغذیه میکنند. لارو ها با تغذیه از ریشه باعث قطع شیره نباتی می شوند. گاهی تا ۵۰ عدد لارو روی ریشه یک درخت هم دیده میشود.

راه های مبارزه با کرم سفید ریشه :

نحوه مبارزه با این آفت به دلیل حضور در اعماق خاک بسیار مشکل است.

الف ) مبارزه بیولوژیک ومیکروبیولوژیک باکرم سفید ریشه

حشرات کامل و به ویژه لاروهای کرم سفید ریشه طعمه ی تعداد زیادی از شکارچی های طبیعی ازجمله پرندگان و پستانداران هستند بخصوص هنگام انجام شخم، این لاروها به سطح خاک منتقل شده و مورد تغذیه جانداران مزبور قرار می گیرند. تخم های این حشره غذای مناسبی برای گونه های مختلف مورچگان می باشد و اغلب بوسیله آن ها ربوده می شود.

لاروها مورد حمله میکروارگانیزمهای مختلف قرار میگیرند که از آن جمله میتوان به جانور تک یاخته معروف به  Melolonthae Nosema اشاره کرد. همچنین قارچ Metarrhizium anisopliae  به عنوان پاتوژن مرحله لاروی این آفت از کرج گزارش شده است. چندین گونه از زنبورهای جنس Scolia،Thipha  و Elis بصورت پارازیت خارجی روی بدن لاروهای فلج شده این آفت زندگی میکنند. امروزه از باکتری Bacillus popilliae  علیه این آفت استفاده می‌کنند که باعث بوجود آمدن بیماری شیری (Milkey (disease در لاروها می‌شود.

ب) مبارزه مکانیکی با کرم سفید ریشه

شخم و بیل کاری :

در نقاط آلوده لاروها به مدت سه سال در خاک بوده و در فصول گرم در اطراف ریشه درختان و نباتات دیگر زندگی می کنند. این لاروها در سال اول از ریشه نازک گیاهان مختلف ودر سال های دوم و سوم از ریشه های اصلی درختان و بوته ها تغذیه کرده و آن هارا از پای در می آورند. بنابراین بیل کردن خاک اطراف ریشه درختان و انجام شخم عمیق موجب از بین رفتن عده زیادی از لاروهای سنین مختلف کرم سفید ریشه می شود و انجام این عمل بویژه باید زمانی انجام گیرد که لاروها در قسمت های سطحی خاک قرار دارند و بهترین موقع برای این اقدام از اواسط بهار تا اوایل پاییز است.

تکان دادن درختان :

در ماه های پرواز حشره کامل آین آفت که در شرایط آب وهوایی این استان مصادف با 20 خرداد ماه لغایت20 تیر ماه می باشد می توان در ساعات اولیه صبح موقعی که حشرات کامل بر روی درختان در حال استراحت بوده و در سرمای صبحگاهی هنوز قادر به پرواز نیستند درختان را تکان داد و بر روی چادرهای پارچه ای که در زیر آن ها پهن شده اند تعداد زیادی سوسکهای کامل را جمع آوری کرده و معدوم نمود.

استفاده از تله های نوری :

استفاده از منابع نوری در شب به منظور جلب و جمع آوری حشرات نر که تروپیسم مثبت به نور دارند می تواند در طول مدت پرواز حشرات کامل این آفت قابل اجرا باشد و در این روش جهت حصول نتیجه بهتر لازم است ضمن رعایت فاصله مناسب تله ها، از روشن کردن چراغ های دیگر در پارک خودداری کرد.

ب: مبارزه بیولوژیک :

از روش های موثر دیگر مبارزه با کرم ساقه خوار برنج روش بیولوژیک است . در این روش از چند گونه از حشرات شکاری و دو گونه زنبور پارازیت شفیره نسل زمستانه از خانواده Ichneumonidae استفاده مي‌شود ، یک نوع زنبور پارازیت لارو به نام Apanteles و گونه دیگر زنبور پارازیت تخم از خانواده Trichogrammatidae، یک نوع سوسک شکاری از خانواده Staphylinidea موسوم به دراکولا که از تخم کرم ساقه خوار نيز تغذیه مي‌نمایند.

Andralus spinidems که نیز آفت را شکار مي‌کند ، و یک نوع قارچ به نام Beauveria brassiana که روی لارو یا شفیره ایجاد بیماری مي‌نماید و همچینین از ویروس بیماریزا استفاده مي‌کند، این عوام دشمنان طبیعی آفت مي‌باشند . بنابراین در حفظ و کنترل آن باید اقدامات اساسی صورت گیرد.

کنترل کرم ساقه خوار برنج در خزانه با استفاده از زنبور تریکوگراما :

مبارزه بیولوژیک با زنبورک :

در صورت استفاده از زنبور تریکوگراما به جای سموم شیمیایی ، مي‌توان 100 عدد تریکوکارت ( هر کارت محتوی 1% گرم تخم زنبور در حال شفیره است) را در 250 تا 300 متر مربع خزانه استفاده نمود.

کنترل کرم ساقه خوار برنج در زمین اصلی در نوبت اول با استفاده از زنبور تریکوگراما :

در صورت استفاده از زنبور تریکوگراما مي‌توان در زمان 50 درصد شفیرگی آفت در علفهای هرز حاشیه مزارع اقدام به مصرف تریکوکارت نمود. میزان 100 عدد کارت برای یک هکتار کافی است. فاصله هر کارت از یکدیگر باید 10 متر باشد . در صورت آلودگی بیش از حد مي‌توان تعداد کارت در هر هکتار را افزایش داد . تریکوکارت ها در محلی به نام انسکتاریوم تولید مي‌شوند که پس از تولید کارت ها باید به کشاورزان تحویل داده شوند . کشاورزان نیز باید آن را در اسرع وقت در زمین شالیزاری نصب کنند . زمان نصب تریکوکارت ها باید در صبح یا غروب باشد (ساعت گرم روز انجام نگیرد).

مبارزه بر علیه کرم ساقه خوار برنج در زمین اصلی در نوبت دوم با استفاده از زنبور تریکوگراما :

در این مرحله رها سازی زنبور تریکوگراما در مرحله پیک پرواز پروانه کرم ساقه خوار انجام مي‌گیرد. ( پیک پرواز موقعی است که حداکثر پروانه های کرم ساقه خوار که بوسیله شکار جمع آوری شده اند مشخص مي‌شود. شکار پروانه ها بوسیله فانوس و طشت آب در پایین آن یا بوسیله تله های دیگر بدست مي‌آید.) در صورت تداخل نسل دوم و سوم را در ارقام دیررس یا دیر کاشت ها مي‌توان دو نوبت رهاسازی زنبور تریکوگراما را انجام داد.

در مجموع در مبارزه بیولوژیک باید به اهداف زیر دست یافت :

1- پایین نگه داشتن جمعیت آفات در مزارع 2- بالا بردن جمعیت حشرات مفید با استفاده از روشهای بیولوژیک 3- سالم سازی محیط زیست 4- از بین بردن زمینه های مقاومت بیولوژیکی در حشرات و آفات که در اثر سمپاشیهای مکر بی رویه پیش آمده است 5- ایجاد تعادل بین حشرات مفید و آفات مختلف 6- کاهش هزینه های تولید زراعی در واحد سطح با جلوگیری از سمپاشیهای بی رویه.

ج: مبارزه شیمیایی :

1- کنترل و مبارزه با کرم ساقه خوار در خزانه :

پروانه های کرم ساقه خوار در زیر برگ های برنج در خزانه تخم ریزی مي‌کنند . کنترل خزانه به علت کم بودن سطح خزانه نسبت به زمین اصلی راحت تر و مقرون به صرفه تر است. در صورت سمپاشی خزانه ها به صورت همگانی مي‌توان نسل اول جمعیت کرم ساقه خوار را در مزارع تا حد زیادی کاهش داد . 3 تا 5 روز قبل از کندن نشاء، خزانه را مي‌توان با سم لیندین یا با یکی از سموم سمپاشی نمود 150 گرم سم لیندین 25 درصد را مي‌توان در 7 تا 8 لیتر آب محلول کرده و با سمپاشی پشتی موتوری (اتومایزر) محلول پاشی نمود. در موقع محلول پاشی خزانه باید کم آب بوده و تا چند روز باید از ورود و خروج آب به خزانه جلوگیری نمود.

2- مبارزه بر علیه کرم ساقه خوار برنج در زمین اصلی :

بر اساس آلودگی 2 درصد ساقه های برنج و یا مشاهده 8 تا 10 عدد لاروهای سنین اولیه در يك صد بوته مي‌توان با یكی از سموم شیمیایی (گرانول 5 یا 10 درصد و یا گرانول پادان 4 درصد) مزرعه را گرانول پاشی نمود. دیازینون 10 درصد 15 کیلوگرم و 5 درصد 30 کیلوگرم و پادان 4 درصد 25 کیلوگرم در یک هکتار کفایت مي‌کند . د رموقع گرانول پاشی باید مزرعه به اندازه 4 تا 5 سانتیمتر آب داشته باشد و جریان آب از کرتی به کرت دیگر برقرار نباشد . و تا چند روز همچنان از ورود و خروج آب به هر کرت خودداری شود.

3- مبارزه بر علیه کرم ساقه خوار برنج در زمین اصلی در نوبت دوم :

ارقام زودرس که زود کاشته شده باشند ، قبل از شیوع نسل دوم آفت برداشت شده یا در حال برداشت هستند. لذا برای نسل دوم آفت نیازی به کنترل و مبارزه نیست . در صورت آلوده بودن 4 درصد بو ته های برنج به کرم ساقه خوار یا مشاهده 10 لارو سنین اولیه در یک صد ساقه باید مزرعه را گرانول پاشی نمود.

ضمنا بر اساس فرمول پاتاک :

(تعداد کپه های آلوده تقسیم بر تعداد کل کپه های نمونه گیری شده) ضربدر( تعداد ساقه های آلوده تقسیم بر تعداد کل ساقه های نمونه گیری شده)

اگر آلودگی مزرعه در نسل اول بیش از 1 درصد و نسل دوم بیش از 2 درصد بود باید نسبت به سمپاشی مزرعه اقدام نمود . معمولا برای یک هکتار از تعداد 16 کپه بطور تصادفی نمونه برداری انجام مي‌شود. کنترل آب در مزرعه گرانول پاشی باید کاملا رعایت گردد . در صورت تداخل نسل دوم و نسل سوم در ارقام دیررس یا دیرکاشت ها مي‌توان گرانول پاشی نمود.

4- مبارزه بر علیه کرم ساقه خوار برنج در دیر کاشت ها و ارقام دیررس :

زمان کاشت ارقام مختلف دریک منطقه باید به طوری تتنظیم و برنامه ریزی گردند ( دیررس ها زودتر از زودرس ها کاشته شوند ) که ارقام اختلاف زیادی از نظر برداشت نداشته باشند. چنانچه در یک منطقه ارقام مورد کشت در حال رسیدن یا برداشت باشند ولی یک یا دو قطعه دیر رس یا دیر کاشت وجود داشته باشند که بوته های آن سبز باشد ، تمامی پروانه ها ی منطقه رو به سوی آن مزرعه آورده و در آن جا تخم ریزی مي‌کنند و در نتیجه مزرعه شدیدا آلوده به کرم ساقه خوار مي‌گردد . در صورت عدم کنترل و مبارزه ، محصول شدیدا کاهش مي‌یابد . لذا باید تعداد گرانول پاشی یا سمپاشی را بیشتر نموده یا از تعدا د دفعات بیشتر رهاسازی زنبور استفاده کرد.

در نوبت دوم یا سوم گرانول پاشی به مقدار: 20 کیلوگرم گرانول 10 درصد یا 40 کیلوگرم گرانول 5 درصد یا 30 کیلوگرم گرانول پادان 4 درصد و یا ری جنت 2 /0 درصد به مقدار 20 کیلوگرم مورد نیاز است.

مضرات استفاده از سموم شیمیایی در محیط زیست :

الف- مقاومت آفات به سم : آفات مانند هر موجود زنده دیگری نسبت به موادی که از خارج به داخل بدن راه پیدا مي‌کنند ایجاد مقاومت مي‌کنند. بنابراین استفاده از یک سم مشخص در دوره های متمادی باعث بروز مقاومت در آفات مي‌گردد. به طور که دیگر آن سم کارایی اولیه خود را ندارد (9).

ب- طغیان آفت : هر ساله اگر در محیط طبیعی زیست دقیق شویم مي‌بینیم که یک آفت زیادتر از بقیه است . و یکی از دلایل زیادی آفت به کارگیری سموم ارتباط دارد. چون در اثر سمپاشی و مبارزه با آفت دشمن طبیعی آن نیز کشته مي‌شود و آفاتی که به طور طبیعی نسبت به سم مقاوم هستند زاد و ولد مي‌کنند و جمعیتی از آفت را بوجود مي‌آورند.

ج- از بین بردن دشمنان طبیعی : در موقع کاشت و داشت وجود موجوداتی مانند سنجاقک ها، عنکبوت ها، گنجشک ها، پرستوها، پرندگان سفید دریایی ، سارها ، قورباغه ها و اردک ها کارایی خوبی برای شکار پروانه ساقه خوار، برگخوار و تک نقطه ای و لارو آنها دارند . خصوصا حضور قورباغه ها اردک ها. البته باید توجه داشت که مصرف بی رویه سموم شیمیایی خود به عنوان یکی از مهمترین عوامل کاهش دهنده جمعیت این جانواران مي‌باشد . همیشه دشمن طبیعی یک موجود در طبیعت در کنار آن زیست مي‌کند . بنابراین وقتی بخواهیم با آفت به این طریق مبارزه کنیم دشمن آن نیز از بین مي‌رود و مسیله طغیان بوجود مي‌آید.

د- ایجاد بیماری های ناشناخته در انسان : سموم به خاطر خواص تجمعی در بدن و اینکه به راحتی بدن را ترک نمی کنند باعث مسمومیت مزمن مي‌شوند که در صورت ضعف بدن بیماری ها بروز مي‌کند که منشاء آن از نظر پزشک معلوم نیست.

ه- بر هم زننده چرخه محیط زیست : استفاده از سموم به راحتی مي‌تواند زنجیره غذایی را مختل کند . مثلا استفاده از د.د.ت، باعث تجمع در بدن کرم های خاکی گردید و پرندگانی که این کرم ها را خورده بودند در کیلومترها دورتر از مزرعه عده ای مردند و عده ای دیگر که خوراک موجوداتی نظیر روباه گردیدند باعث کشته شدن روباه شدند.