تحلیل حقوقی یک قرارداد/ قسمت دوم
در قسمت نخست، بیان شد که هر قراردادی، می‌تواند در ابتدا با مقدمه شروع و با توضیحات به پایان برسد. اما نمونه‌قراردادی که نگارنده جهت تحلیل حقوقی آن برگزیده، یک قرارداد معمولی با ادمین پیج اینستاگرام است که مقدمه ندارد. در این یادداشت تحلیلی،حک جو تلاش بر این است که زیر هر متن و قسمتی از قرارداد، نظر کارشناسی نگارنده قید شود و برای تمییز و تشخیص، متن قرارداد به‌صورت برجسته مشخص شده است.
ماده 1- موضوع قرارداد: عبارت‌است‌از پذیرش مسؤولیت پیج اینستاگرام مزون سوزن طلا به‌نشانی … از نظر مدیریت پیج و تولید محتوا و تعهد به اداره کردن و مدیریت حرفه‌ای و گرداندن پیج توسط «طرف‌دوم» طبق نظر «طرف‌اول».
4. هیچ قراردادی نمی‌تواند و نباید بدون موضوع باشد. هر قراردادی، لزوماً بایستی حداقل یک موضوع و زمینه‌ی موضوعی را دنبال کند؛ به‌طوری‌که تعهدات هر یک از طرفین، دایر مدار آن موضوع تعیین شود. برخی، بر این باورند که موضوع، رکن مهم قرارداد است و باید دقیق و گویا و شفاف، مشخص شود. چراکه این موضوع است که به مفاد و مواد قرارداد، چارچوب می‌دهد و درواقع، براساس چگونگی و کم و کیف موضوع است که چارچوب قرارداد تعیین می‌شود. در بیان اهمیت و ضرورت قراردادی موضوع، همین کافی است که بدانیم اگر طرفین قرارداد، بر سر موضوع اختلاف داشته باشند، معنا و مفهوم آن، این است که هر یک از طرفین یا اطراف قرارداد، به یک‌سو رفته‌اند و هیچ‌کدام، هم‌جهت و هم‌سو نبوده‌اند. بنا بر این، پرواضح است که در مقام رفع اختلاف، امکان استناد به مفاد قرارداد، تا سر حد صفر برسد و کل قرارداد به‌اصطلاح، بلااستفاده بماند و قابل استناد نباشد.
5. موضوع، باید جامع و مانع باشد. یعنی همه‌ی افرادِ زیرموضوع را دربربگیرد و موردی نباشد که جزو موضوع محسوب شود ولیکن به‌دلیل انتخاب عنوان و واژه و کلمه و عبارت نادرست برای موضوع، موردتنازع مشمول خروج موضوعی شود و نشود آن‌را داخل در موضوع تحلیل کرد. هم‌چنین موضوع باید از ورود غیر در مقام اجرا و تحلیل حقوقی قرارداد، جلوگیری کند و مانع شود که حتا یک مورد غیرمرتبط با موضوع، داخل در موضوع تلقی شود.
6. عنوان موضوع نباید مجمل یا مبهم و یا نامفهوم باشد. شفاف و گویا و دقیق بودن عنوان موضوع، درواقع، کمک می‌کند تا موضوع به‌خوبی تبیین شود و در مقام اختلاف، موضوع چنان روشن باشد که به رفع اختلاف کمک کند.
7. بعد از تعیین عنوان موضوع، در تبیین و تشریح موضوع، بایستی کلیاتی از اصل موضوعِ موردتعهد بیان شود؛ به‌نحوی‌که با مطالعه‌ی این قسمت از قرارداد، مشخص شود که کدام طرف قرارداد، متعهد است و کدام طرف، متعهدٌله.
8. نکته‌ی مهم و بسیار قابل توجه این‌که؛ هیچ قراردادی نباید بدون عنوان باشد و علاوه‌بر عنوان، موضوع قرارداد بایستی در قسمت تبیین و تشریح موضوع، مشخص باشد. و از این مهم‌تر، انطباق و هم‌خوانی و هم‌پوشانی عنوان قرارداد با متن و محتوا و مفاد قرارداد است. یعنی اگر قراردادی در حال تنظیم است که خواست و اراده‌ی طرفین، خریدوفروش و بیع است، عنوان قرارداد بایستی “مبایعه‌نامه” باشد. و اگر قول و قراری است بین طرفین که در آینده‌ای نزدیک و یا مشخص، خریدار می‌خواهد بخرد و فروشنده هم متعهد می‌شود بفروشد، عنوان صحیحِ چنین قراردادی، “قول‌نامه” است. بر همین اساس است که در قرارداد حاضر، ما با عنوان دقیق “قرارداد ادمین پیج اینستاگرام مزون سوزن طلا” روبه‌رو هستیم؛ قراردادی که طرفین بر این اراده‌اند که یک‌طرف قرارداد به‌عنوان “ادمین”، مدیریت و مسؤولیت اداره‌ی پیج اینستاگرام را با موضوعی مشخص و برای رتق و فتق امور تبلیغات و فروش محصولات خیاط‌خانه و لباس و مانتو و دوخت‌ودوزهای سفارشی مزونی به‌نام سوزن طلا که متعلق به طرف‌دیگر است، بر عهده بگیرد.
تبصره 1: موضوع پیج، خیاطی بانوان و جذب مشتری جهت سفارش انجام کار خیاطی با هر دستور و وضعیتی که «طرف‌اول» تعیین و مشخص کند.
9. هر ماده و قسمتی از هر قراردادی، می‌تواند تبصره داشته باشد. تبصره‌ای که درواقع، توضیح و تشریح دقیق‌تر متن و مفاد مندرج در ماده است. به‌عنوان مثال، موضوع فعالیت اصلی مزون و هم‌چنین موضوع فعالیت و کارکرد رسانه‌ای ادمین اینستاگرام و حدود آن و نیز میزان دخالت و ورود کارفرما به‌عنوان ریزموضوع و موضوع موردتوافق، در این تبصره، تعیین و مشخص شده‌است.
تبصره 2: در زمان امضای قرارداد، وضعیت پیج به‌شرح زیر است؛
الف) تعداد فالوئرها و فالوئینگ‌های آن، به‌ترتیب … و … است.
ب)
ج)
10. حسب این‌که موضوع قرارداد چیست، برای تعیین وضعیت دقیق‌تر موضوع، ممکن است تبصره‌های بیشتری در ذیل یک ماده و قسمتی از قرارداد گنجانده شود ولیکن همیشه بایستی این مهم را مدنظر داشت که در کل، قرارداد، نباید تبصره‌محور تنظیم شود. مثلاً در این‌جا، ضرورت قراردادی ایجاب می‌کرد که وضعیت پیج اینستاگرام در زمان امضای قرارداد، روشن شود. زیرا آثار حقوقی و قراردادی پیج که کارکرده باشد یا اساساً پیج نیز ابتدا به ساکن و ناشی از این قرارداد، فعال و راه‌اندازی شود، متفاوت خواهد بود. به‌معنای آشکارتر، از نقطه‌نظر عرف کار با چنین رسانه‌هایی، بین آن پیج که پیشینه‌ی رسانه‌ای دارد و با همان نام قرار است ادامه‌ی حیات دهد و یا مقرر است که با نام دیگر و جدید، آغاز کار کند، زمین تا آسمان، متفاوت است. این‌که فالوئرها، چه تعدادی هستند و با چه کیفیتی پیج را دنبال می‌کنند، به‌یقین، نه‌فقط در امضا شدن یا نشدنِ این قرارداد مؤثر است بلکه کارفرما، گاهی نمی‌پذیرد که صفحه‌ای را برای کار تبلیغات و فروش محصولات خود اختصاص دهد که قبلاً محصولی دیگر ولو مشابه، از طریق همان پیج و با همان اسم و عنوان، فعال بوده است. بنا بر این، باید که عدد و چگونگی اوضاع دنبال‌کنندگان و کاربران صفحه‌ی اینستاگرام موضوع قرارداد، روشن و دقیق و شفاف، مشخص شود. فایده‌ی کاربردی این تبصره، آن است که ادمین در گزارش‌های دوره‌ای اعم‌از روزانه و هفتگی و ماهیانه و حتا سالیانه، می‌تواند مستندسازی کند و کارفرما نیز عطف به گزارش‌های ادمین، به تحلیل‌های واقعی‌تری برسد که بدون تردید، در تصمیم‌سازی‌های حرفه‌ای به او کمک شایان توجهی می‌کند.
11. در قسمت (ب) و (ج)، می‌توان موارد دیگری را یادآور شد که طبق توافق طرفین، برای پیاده‌سازی مواد و مفاد قرارداد و رسیدن به اهداف از پیش تعیین‌شده‌ی کارفرما، مهم است. بدیهی است که حسب مورد، موارد موردتوافق بایستی به‌نحو جداگانه درج و تصریح شود.
تبصره 3: مزون سوزن طلا به‌نشانی: … است ولیکن ضرورت حضور «طرف‌دوم» و شرایط حضور در محل خیاطی، طبق توافق طرفین در این قرارداد تعیین شده است.
12. در این قرارداد، به‌جهت اهمیت محل فعالیت کارفرما که مزون است و یک موقعیت جغرافیایی خاص دارد ولیکن جنس فعالیت طرف دیگر قرارداد یعنی ادمین، طوری است که حضور فیزیکی او را نمی‌طلبد و ادمین می‌تواند بدون حضور در محل مزون، مسؤولیت قراردادی خود را عملیاتی و اجرایی کند.
توضیح: این یادداشت حقوقی زیر عنوان “تحلیل حقوقی یک قرارداد” به‌جهت اهمیت و پرهیز از درازگویی، در چند قسمت منتشر خواهد شد.
………………………………………
*. مدرس دانشگاه و پژوهش‌گر مسایل حقوقی Tajgar.reza@gmail.com