«الهه ناز» چه کسی بود؟
سال ۱۳۳۳ خورشیدی بود. مردم در خانه‌شان پیچ رادیو را باز کرده بودند تا ببینند، دنیا دست کیست! یک‌باره «رادیو ایران» خبر پخش یک قطعه موسیقی جدید با صدای غلامحسین بنان را داد. توده مردم از شنیدن این قطعه به وجد آمدند و تا به امروز «الهه ناز» هنوز هم یکی از محبوب‌ترین قطعات موسیقی ایرانی است.
تیتر اول پلاس: ۸ اسفندماه سالروز درگذشت زنده‌یاد غلامحسین بنان است. مردی که هر گاه نامش را می‌شنوید به احتمال زیاد ملودی «الهه ناز» در سرتان می‌پیچد. «الهه ناز» یک نقطه عطف در زندگی حرفه‌ای بنان محسوب می‌شود. او با خواندن این تصنیف، شهرت و محبوبیت خود را در قشرهای میانی جامعه گسترش داد و از آن پس علاوه بر مخاطبان خاصش، جمع کثیری از مردم عادی نیز به جمع طرفداران بنان و مشتاقان صدای او پیوستند.
«الهه ناز» چگونه خلق شد؟
آهنگساز «الهه ناز» اکبر محسنی بوده است و سراینده شعر آن نیز کریم فکور بود. در نهایت روح‌الله خالقی که رهبر ارکستر انجمن موسیقی ملی در آن زمان محسوب می‌شد، این قطعه را برای اجرای «بنان» در همراهی با این ارکستر تنظیم کرد. این تصنیف، چه در زمان اجرای نخستین خود و چه در طی دهه‌های بعد، همواره از جمله ترانه‌های محبوب و پرطرفدار ایرانی محسوب می‌شده است.
این تصنیف باصدای غلامحسین بنان در آلبوم «شاخه گل ۱» به بازار آمده بود:
«الهه ناز» چه کسی بود؟
اکبر محسنی که آهنگساز تصنیف «الهه ناز» است، قطعه‌ای موسیقایی می‌سازد و به کریم فکور سفارش یک شعر بر روی این آهنگ می‌دهد. اکبر محسنی یک دختر بنام الهه داشت که متولد ۱۳۳۳ بود و به تازگی به دنیا آمده بود؛ برای همین به فکور تاکید می‌کند که شعرش را با تاکید بر اسم «الهه» بنویسد تا در نهایت اثرش را به یگانه دخترش تقدیم کند.
در نهایت شعر و موسیقی آماده شد که حالا با صدای بنان گیراتر و گرم‌تر می‌شد.
چرا «الهه ناز» محبوب است؟
یکی از علل فراگیر شدن «الهه ناز» و استقبال از آن میان توده‌های مردم، بدیع بودن این قطعه بود. اجرای قطعه «الهه ناز» توسط زنده‌یاد غلامحسین بنان برای مردم تازگی داشت و این در واقع شور و شوق مردم را در روی‌آوری به کارهای نو نشان می‌دهد. نوآوری‌ها و ابتکارات اکبر محسنی که نخستین بار در «الهه ناز» خود را آشکار ساخت، بعدها در چند تصنیف دیگر از ساخته‌های او، از جمله «انتظار» و «ساقیا» نیز بازتاب پیدا کرد.
نوآوری و ابتکاری که برخی آن را دستاورد دورانی از زندگی او دانسته‌اند که در آن، او به عضویت انجمن موسیقی ملی درآمده بود و با موسیقی‌دانان نوآور همنشینی داشت.
اما از سوی دیگر شاید دلیل استقبال مردم از ترانه «الهه ناز» نوع متفاوت کار بنان بود که همین تفاوت باعث استقبال مردم از این ترانه شد؛ زیرا مردم تا آن زمان صدای بنان را در برنامه جدی و یا به عبارتی فاخر «گلهای جاویدان» از رادیو ایران شنیده بودند که طی این برنامه‌ها، بنان مبادرت به اجرای برنامه‌های بسیار فنی و پیچیده در دستگاه‌های مختلف موسیقی سنتی می‌کرد. این در حالی است که اجرای او در «الهه ناز» در عین بداعت و تازگی، بسیار ساده و صریح به نظر می‌رسید.
بدون شک اجرای سبک دوچهارم که از اندوه ذاتی آواز دشتی کاسته و ترانه را به حال و هوای خاصی سوق داده بود نیز در رویکرد عمومی مردم به این ترانه بی‌تأثیر نبود.
به این ترتیب، بنان با خواندن تصنیف «الهه ناز»، شهرت و محبوبیت خود را در قشرهای میانی جامعه گسترش داد و از آن پس طیف طرفدارانش گسترش زیادی پیدا کردند.
پشنگ کامکار (نوازنده پیشکسوت سنتور و عضو گروه کامکارها) درباره این قطعه می‌گوید: «گاهی شنیدن تصنیفی یا ترنمی، روح آدمی را پرداختی جانانه داده با خود به سیر آفاق عرفان و زیبایی میبرد و از همین روی می‌گویند آن موسیقی مراحل تکوین را طی کرده، به تکامل خود رسیده است. مگر می‌توان تصنیف زیبای الهه ناز استاد اکبر محسنی را با گوش جان شنید و متأثر نشد. به گمان من چندین نسل از شنیدن الهه ناز لذت برده و در خاطر خود ثبت و برای نسل دیگر حفظ خواهند کرد…»
انتهای پیام