قیم نامه از کجا بگیریم
قیم نامه از کجا بگیریم
برای اخذ قیم نامه، متقاضی باید با ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، به دادگاه خانواده محل اقامت محجور مراجعه کند. دادگاه پس از بررسی شرایط حجر، صلاحیت متقاضی و مدارک لازم، حکم قیمومت را صادر می کند.
مدیریت امور محجورین، اعم از صغار، افراد مجنون یا سفیه، از جمله دغدغه های مهم قانونی و خانوادگی است که نیاز به نظارت و تصمیم گیری های حساس دارد. در فقدان ولی قهری یا وصی قانونی، این مسئولیت مهم بر عهده قیم گذاشته می شود. فرآیند اخذ قیم نامه که سندی رسمی برای احراز این جایگاه است، می تواند پیچیده به نظر برسد. این سند، ابزاری حیاتی برای حفاظت از حقوق و اموال محجورین و تضمین اداره صحیح زندگی آن هاست. شفاف سازی مراحل و الزامات قانونی، نه تنها سردرگمی را کاهش می دهد، بلکه به افراد ذی صلاح امکان می دهد تا با آگاهی کامل و به درستی، این فرآیند حقوقی را طی کنند و از تضییع حقوق محجورین جلوگیری به عمل آورند.
۱. قیم نامه چیست و چرا به آن نیاز داریم؟
قیم نامه سندی رسمی است که از سوی دادگاه صالح، عمدتاً دادگاه خانواده، صادر می شود و به موجب آن، یک فرد واجد شرایط به عنوان قیم برای محجور (صغیر، مجنون، یا سفیه) تعیین می گردد. این سند، اختیارات قانونی قیم را برای اداره امور مالی و غیرمالی محجور به او تفویض می کند. ضرورت وجود قیم نامه به ماهیت قانونی قیمومت بازمی گردد؛ قیم بدون این سند، فاقد هرگونه وجاهت قانونی برای مداخله در امور محجور خواهد بود. این اقدام، اساساً برای حمایت از حقوق و منافع محجورینی صورت می گیرد که به دلیل عدم بلوغ، جنون یا عدم رشد عقلی، توانایی اداره امور خویش را ندارند و در معرض سوءاستفاده یا تضییع حقوق قرار دارند. قیم نامه، چارچوبی قانونی فراهم می آورد تا فردی مسئولیت پذیر و مورد اعتماد، تصمیمات لازم را در جهت مصلحت محجور اتخاذ کند.
تفاوت قیم نامه با ولایت قهری و حضانت
برای درک عمیق تر نقش قیم نامه، تمایز آن با دو مفهوم حقوقی دیگر یعنی ولایت قهری و حضانت ضروری است:
- ولایت قهری: این نوع ولایت به طور طبیعی و بر اساس قانون، برای پدر و جد پدری نسبت به فرزندان صغیر و همچنین محجورینی که جنون یا سفه آن ها متصل به صغر باشد، وجود دارد. در واقع، نیاز به حکم دادگاه برای ولایت قهری نیست و پدر یا جد پدری به محض تولد فرزند یا اثبات حجر متصل به صغر، ولی قهری محسوب می شوند. ولایت قهری، اختیارات وسیع تری نسبت به قیمومت دارد و شامل تصمیم گیری های مالی و غیرمالی می شود.
- حضانت: حضانت بیشتر ناظر بر نگهداری، تربیت و مواظبت جسمی و روحی فرزند است. این تکلیف، مشترکاً بر عهده پدر و مادر است و پس از طلاق نیز معمولاً یکی از والدین یا هر دو به طور مشترک آن را بر عهده می گیرند. حضانت، لزوماً اختیارات مالی گسترده ای را شامل نمی شود و فردی که حضانت را بر عهده دارد، ضرورتاً قیم یا ولی قهری نیست.
در مقابل، قیمومت و اخذ قیم نامه زمانی مطرح می شود که فرد محجور، ولی قهری (پدر یا جد پدری) یا وصی منصوب از سوی آن ها را نداشته باشد. بنابراین، قیم نامه نهادی حمایتی است که خلاء سرپرستی قانونی را پر کرده و تضمین می کند که امور محجورین بی سرپرست یا بدسرپرست، به درستی اداره شود. این سند به قیم امکان می دهد تا در مسائلی مانند مدیریت اموال، انجام معاملات، تصمیم گیری های درمانی و آموزشی، به نمایندگی از محجور اقدام کند.
اهمیت و ضرورت اخذ قیم نامه
اخذ قیم نامه از جهات مختلفی حیاتی و ضروری است:
- حفاظت از اموال محجور: محجورین به دلیل شرایط خاص خود، قادر به اداره اموالشان نیستند. قیم نامه به قیم اجازه می دهد تا با رعایت صرفه و صلاح محجور، اموال او را مدیریت کند، از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری نماید و از تضییع حقوق مالی وی ممانعت به عمل آورد.
- اداره امور زندگی و تصمیم گیری های حیاتی: تصمیماتی همچون تحصیل، درمان، محل سکونت، و حتی ازدواج محجور، نیازمند سرپرست قانونی است. قیم نامه، چارچوب قانونی را برای اتخاذ این تصمیمات فراهم می کند.
- انجام معاملات و امور حقوقی: برای انجام هرگونه معامله مالی (مانند خرید و فروش املاک، افتتاح حساب بانکی) یا اقدامات حقوقی (مانند طرح دعوا یا دفاع در دادگاه) به نمایندگی از محجور، قیم نامه یک سند لازم و ضروری است.
- جلوگیری از اختلافات خانوادگی: تعیین قیم توسط دادگاه، مانع از بروز اختلافات و کشمکش ها بر سر سرپرستی محجور در بین بستگان می شود و تکلیف را به وضوح مشخص می کند.
۲. چه کسانی نیاز به قیم دارند؟ (شرایط نصب قیم)
قانون مدنی ایران در ماده ۱۲۱۸، سه دسته اصلی از افراد را که نیاز به نصب قیم دارند، مشخص کرده است. این شرایط نشان دهنده نبود ولی قهری (پدر و جد پدری) و وصی منصوب از سوی آن هاست که به طور طبیعی مسئولیت سرپرستی را بر عهده دارند. در چنین مواقعی، حمایت از حقوق این افراد، نیازمند مداخله قضایی و تعیین قیم است تا امور زندگی و اموال آن ها به درستی اداره شود.
صغیر (زیر ۱۸ سال)
فردی که هنوز به سن بلوغ شرعی و رشد قانونی (۱۸ سال تمام) نرسیده باشد، صغیر محسوب می شود. در صورتی که یک صغیر فاقد ولی قهری (پدر و جد پدری) یا وصی منصوب از طرف آن ها باشد، نیاز به قیم پیدا می کند. دلایل فقدان ولی قهری می تواند فوت هر دو، محجوریت آن ها، یا عدم صلاحیت قانونی آن ها باشد. در این حالت، دادگاه خانواده برای حمایت از صغیر و مدیریت دارایی های او، قیم تعیین می کند. این وضعیت معمولاً پس از فوت پدر و جد پدری صغیر مطرح می شود.
مجنون (فرد دارای جنون)
مجنون به فردی گفته می شود که دچار اختلال شدید روانی است و توانایی تشخیص و اراده برای انجام امور خود را از دست داده است. در این حالت، دو وضعیت ممکن است پیش آید:
- جنون متصل به صغر: اگر فرد از زمان کودکی و پیش از رسیدن به سن بلوغ، دچار جنون باشد و این وضعیت تا پس از بلوغ ادامه یابد، در صورت فقدان ولی قهری، نیاز به قیم دارد.
- جنون طاری: اگر فرد پس از رسیدن به سن بلوغ و رشد عقلی، دچار جنون شود، باز هم در صورت فقدان ولی قهری (در صورتی که جنون پس از رفع ولایت قهری حادث شده باشد)، نیاز به نصب قیم دارد.
اثبات جنون مستلزم اخذ گواهی از پزشکی قانونی یا روانپزشک معتبر و تایید دادگاه است.
سفیه / غیر رشید (فردی که توانایی اداره اموال خود را ندارد)
سفیه یا غیر رشید به فردی گفته می شود که توانایی اداره امور مالی خود را به نحو عقلانی ندارد و اموال خود را در راه های غیرمعقول و غیرمنطقی صرف می کند، به طوری که در عرف عقلای جامعه، این نوع تصرفات غیرعادی و مضر تلقی شود. در مورد افراد سفیه نیز دو وضعیت وجود دارد:
- عدم رشد متصل به صغر: اگر فرد از کودکی دچار عدم رشد مالی بوده و این وضعیت تا پس از بلوغ ادامه یابد، در صورت نبود ولی قهری، قیم برای او تعیین می شود.
- عدم رشد طاری: اگر فرد پس از رسیدن به سن بلوغ و رشد، دچار سفه شود و توانایی مدیریت مالی خود را از دست بدهد، در صورت فقدان ولی قهری، نصب قیم برای او الزامی است.
اثبات سفه نیز نیازمند ارائه مدارک و شواهد کافی به دادگاه است تا قاضی بتواند حکم حجر را صادر و سپس اقدام به تعیین قیم کند.
سایر موارد: غایب مفقودالاثر
علاوه بر سه دسته اصلی فوق، قانون گذار در برخی موارد خاص دیگر نیز نیاز به تعیین امین یا قیم را پیش بینی کرده است. یکی از این موارد، شخص «غایب مفقودالاثر» است. اگر فردی برای مدت طولانی ناپدید شده و از او خبری نباشد و امور مالی او نیز دچار توقف شود، دادگاه می تواند برای اداره اموال وی، امین یا در شرایطی خاص، قیم تعیین کند. البته فرآیند و شرایط تعیین قیم برای غایب مفقودالاثر متفاوت و پیچیده تر از سه حالت اصلی است و نیازمند طی تشریفات قانونی خاص خود است که در قانون امور حسبی به آن اشاره شده است.
۳. قیم نامه را از کجا بگیریم؟ (مراجع و نهادهای ذی صلاح)
فرآیند اخذ قیم نامه نیازمند مراجعه به مراجع قضایی خاصی است که صلاحیت رسیدگی به امور مربوط به قیمومت را دارند. شناخت این مراجع و نقش هر یک در تسهیل روند دریافت قیم نامه برای متقاضیان حائز اهمیت است.
دادگاه خانواده: مرجع اصلی و صلاحیت دار
مرجع اصلی و قانونی برای رسیدگی به کلیه دعاوی و درخواست های مربوط به امور قیمومت و نصب قیم، دادگاه خانواده است. این دادگاه، صلاحیت رسیدگی به پرونده های حجر و سفه را نیز دارد و پس از اثبات حجر، اقدام به تعیین قیم می نماید. نکته مهم این است که دادگاه صالح برای رسیدگی به درخواست قیمومت، معمولاً دادگاه خانواده محل اقامت محجور است. این بدین معناست که متقاضی باید دادخواست خود را به دادگاه خانواده ای تقدیم کند که فرد محجور در حوزه قضایی آن اقامت دارد. تمامی مراحل بررسی صلاحیت قیم، نظارت بر عملکرد او و صدور قیم نامه در این مرجع انجام می گیرد.
دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: درگاه ثبت دادخواست
امروزه، ثبت تمامی دادخواست ها و اوراق قضایی، از جمله درخواست قیمومت، از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می شود. متقاضیان پس از تهیه مدارک لازم و تکمیل فرم های مربوطه، باید به یکی از این دفاتر مراجعه کرده و درخواست خود را به صورت الکترونیکی ثبت نمایند. این دفاتر وظیفه دارند تا دادخواست را به انضمام مدارک پیوست، به دادگاه خانواده صالح ارسال کنند. دریافت کد رهگیری از این دفاتر، امکان پیگیری وضعیت پرونده را از طریق سامانه ثنا فراهم می آورد.
نقش دادستان و اداره سرپرستی و امور محجورین
در فرآیند قیمومت، دادستان نقش نظارتی بسیار مهمی ایفا می کند. دادستان وظیفه دارد از حقوق محجورین حمایت کرده و بر حسن انجام وظایف قیم نظارت کند. پس از نصب قیم، دادستان مسئول پیگیری و دریافت صورتحساب سالانه از قیم است. همچنین، در صورت اطلاع از وجود فردی که نیاز به قیم دارد یا سوءرفتار قیم، دادستان می تواند راساً از دادگاه درخواست نصب قیم یا عزل قیم موجود را بنماید. اداره سرپرستی و امور محجورین نیز نهادی زیر نظر دادستان است که به طور تخصصی به این امور می پردازد و در فرآیند نظارت بر قیم ها، با دادستان همکاری می کند. این نظارت مستمر، تضمین کننده رعایت صرفه و صلاح محجور است.
دادستان، به عنوان حافظ حقوق عمومی، نقش کلیدی در نظارت بر امور قیمومت و حفظ حقوق محجورین دارد و در صورت لزوم، مداخله قضایی برای حمایت از آن ها را آغاز می کند.
نقش سازمان بهزیستی (قیم نامه بهزیستی)
سازمان بهزیستی کشور در موارد خاص، به ویژه برای معلولین ذهنی و جسمی، نقش حمایتی و نظارتی ویژه ای در فرآیند قیمومت ایفا می کند. ماده ۱۲۱۸ قانون مدنی و آیین نامه های اجرایی مرتبط، به نقش این سازمان اشاره دارد. در مواردی که فرد محجور دارای معلولیت ذهنی یا جسمی باشد و تحت پوشش سازمان بهزیستی باشد، این سازمان می تواند در اثبات حجر و معرفی افراد صالح برای قیمومت، با دادگاه همکاری کند. همچنین، در مواردی که دسترسی به قیم مقدور نباشد یا قیمی تعیین نشده باشد، سازمان بهزیستی می تواند با تشخیص رئیس سازمان یا اداره مربوطه، با اختیارات و مسئولیت های قانونی قیم عمل نماید. این همکاری بهزیستی، اطمینان از حمایت همه جانبه از افراد نیازمند را فراهم می آورد و جنبه های اجتماعی و حمایتی این فرآیند را تقویت می کند.
۴. مراحل گام به گام درخواست و دریافت قیم نامه
دریافت قیم نامه، یک فرآیند حقوقی منظم است که نیازمند طی کردن گام های مشخص و قانونی است. آگاهی از این مراحل به متقاضیان کمک می کند تا با آمادگی کامل و بدون اتلاف وقت، درخواست خود را پیگیری کنند.
گام اول: اثبات حجر (در صورت لزوم)
پیش از هر اقدامی، لازم است که حجر (صغر، جنون یا سفه) محجور به طور قانونی اثبات شود. این گام، اساسی ترین بخش فرآیند است، مگر اینکه محجور صغیر و فاقد ولی قهری باشد که در این صورت نیاز به اثبات حجر توسط پزشکی قانونی نیست:
- معاینات پزشکی و گواهی روانپزشکی معتبر: برای اثبات جنون یا سفه، معمولاً دادگاه ارجاع به پزشکی قانونی یا یک روانپزشک معتبر را الزامی می داند. گواهی پزشک متخصص که به وضوح وضعیت حجر و عدم توانایی اداره امور را تایید کند، از مدارک کلیدی است.
- تأییدیه از سازمان بهزیستی: در صورتی که محجور دارای کارت معلولیت ذهنی از سازمان بهزیستی باشد، این کارت می تواند به عنوان مدرکی دال بر حجر در دادگاه ارائه شود و فرآیند اثبات حجر را تسهیل کند.
گام دوم: تهیه و تکمیل فرم دادخواست قیمومت
پس از اثبات حجر (در صورت نیاز) یا احراز شرایط صغر، متقاضی باید فرم دادخواست قیمومت را تهیه و تکمیل نماید. این فرم، درخواست رسمی شما برای نصب قیم است و باید با دقت فراوان پر شود:
- محتوای فرم: در این فرم باید مشخصات کامل متقاضی (نام، نام خانوادگی، کد ملی، آدرس)، مشخصات کامل محجور و نوع حجر او، نسبت متقاضی با محجور و دلایل درخواست قیمومت به صورت واضح و مستدل ذکر شود. همچنین، باید مدارک و مستندات پیوست دادخواست (مانند گواهی فوت ولی قهری، گواهی پزشکی) به دقت فهرست شوند.
- نحوه دریافت فرم: فرم خام دادخواست قیمومت را می توان از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی دریافت کرد یا در برخی موارد به صورت آنلاین از سایت های مربوطه دانلود نمود.
گام سوم: ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
با در دست داشتن فرم تکمیل شده دادخواست و تمامی مدارک مورد نیاز، متقاضی باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کند:
- نحوه مراجعه و ارائه مدارک: در این دفاتر، کارشناسان مربوطه دادخواست و مدارک شما را بررسی و به صورت الکترونیکی ثبت می کنند. حتماً اصل مدارک را همراه داشته باشید تا در صورت لزوم جهت اسکن یا تطبیق ارائه دهید.
- دریافت کد رهگیری: پس از ثبت دادخواست، یک کد رهگیری به شما داده می شود. این کد برای پیگیری پرونده از طریق سامانه ثنا ضروری است.
گام چهارم: بررسی صلاحیت متقاضی قیمومت توسط دادگاه
دادگاه پس از دریافت دادخواست، به بررسی صلاحیت فرد متقاضی برای احراز سمت قیمومت می پردازد. این مرحله بسیار حساس است و دادگاه با وسواس خاصی شرایط را می سنجد:
- شرایط قانونی قیم: طبق قانون، قیم باید دارای شرایطی همچون عقل، بلوغ، رشد، عدم سوءپیشینه کیفری (به خصوص جرائم مالی و اخلاقی)، عدم ورشکستگی و عدم تعارض منافع با محجور باشد. عدم وجود این شرایط می تواند مانع از نصب قیم شود.
- اولویت های قانونی در تعیین قیم: قانون گذار اولویت هایی را برای تعیین قیم مشخص کرده است. معمولاً مادر در صورت فقدان ولی قهری، اولویت دارد. پس از آن، جد پدری و سپس سایر بستگان مانند پدربزرگ و مادربزرگ یا عمه و عمو، به ترتیب در اولویت قرار می گیرند. دادگاه همواره سعی می کند فردی را به عنوان قیم تعیین کند که بیشترین قرابت و دلسوزی را نسبت به محجور داشته باشد و منافع او را به بهترین نحو تامین کند.
گام پنجم: صدور حکم قیمومت و قیم نامه توسط دادگاه
پس از طی تمامی مراحل فوق و احراز شرایط حجر و صلاحیت متقاضی، دادگاه حکم قیمومت را صادر می کند. این حکم، مبنای اصلی برای دریافت قیم نامه است. قیم نامه، سندی رسمی است که در آن، مشخصات قیم و محجور، تاریخ صدور حکم و حدود اختیارات قیم به روشنی قید می شود.
گام ششم: ابلاغ حکم و اقدامات اداری پس از صدور
پس از صدور حکم قیمومت، این حکم به طرفین ابلاغ می شود. قیم موظف است پس از دریافت قیم نامه، اقدامات اداری لازم را انجام دهد که شامل موارد زیر است:
- انجام امور مالی: قیم باید برای اداره اموال محجور، مانند افتتاح حساب بانکی به نام او، با قیم نامه اقدام کند.
- گزارش دهی سالانه: قیم مکلف است صورتحساب سالانه درآمد و مخارج محجور و وضعیت اموال او را به دادستان یا اداره سرپرستی و امور محجورین ارائه دهد.
- پیگیری امور غیرمالی: شامل امور تحصیلی، درمانی و سایر نیازهای محجور.
۵. مدارک لازم برای اخذ قیم نامه (لیست کامل و دقیق)
جمع آوری و ارائه کامل و دقیق مدارک، از مهم ترین بخش های فرآیند اخذ قیم نامه است. نقص در مدارک می تواند منجر به تأخیر در رسیدگی به پرونده یا حتی رد درخواست شود. در ادامه، لیستی جامع از مدارک مورد نیاز برای متقاضی قیمومت و فرد محجور ارائه می شود:
مدارک مربوط به متقاضی قیمومت
فردی که قصد دارد به عنوان قیم منصوب شود، باید مدارک زیر را ارائه دهد تا صلاحیت او توسط دادگاه بررسی شود:
- شناسنامه و کارت ملی: اصل و کپی برابر اصل شده از تمامی صفحات شناسنامه و پشت و روی کارت ملی متقاضی.
- عکس پرسنلی: دو قطعه عکس پرسنلی جدید از متقاضی برای الصاق بر روی مدارک و قیم نامه.
- گواهی عدم سوءپیشینه کیفری: این گواهی برای اطمینان از سلامت اخلاقی و عدم ارتکاب جرائم توسط متقاضی ضروری است و باید از مراکز پلیس+۱۰ اخذ شود.
- گواهی سلامت جسمی و روانی: در برخی موارد، دادگاه ممکن است درخواست گواهی از پزشک معتمد را برای تأیید سلامت جسمی و روانی متقاضی برای احراز سمت قیمومت داشته باشد تا اطمینان حاصل شود که قیم توانایی ایفای وظایف خود را دارد.
- سند ازدواج: در صورتی که مادر متقاضی قیمومت فرزند خود باشد، ارائه اصل و کپی برابر اصل شده سند ازدواج او با پدر محجور (جهت احراز رابطه زوجیت و مادر بودن) ضروری است.
- مدارک اثبات نسبت: در صورتی که متقاضی قیمومت از بستگان محجور باشد، ارائه مدارکی که نسبت او با محجور را اثبات کند (مانند شناسنامه خود و محجور) ضروری است.
مدارک مربوط به محجور
مدارکی که هویت و وضعیت حجر فرد مورد قیمومت را نشان می دهد، شامل موارد زیر است:
- شناسنامه و کارت ملی: اصل و کپی برابر اصل شده از تمامی صفحات شناسنامه و پشت و روی کارت ملی محجور.
- گواهی فوت ولی قهری: در صورتی که محجور صغیر باشد و پدر یا جد پدری فوت کرده باشند، ارائه گواهی فوت آن ها ضروری است تا فقدان ولی قهری احراز شود.
- مدارک اثبات حجر:
- گواهی پزشک متخصص: برای افراد مجنون یا سفیه، ارائه گواهی از روانپزشک یا پزشکی قانونی که به وضوح نوع و شدت حجر را تأیید کند، الزامی است.
- کارت بهزیستی: در مورد افراد دارای معلولیت ذهنی یا جسمی که تحت پوشش سازمان بهزیستی هستند، ارائه کارت بهزیستی می تواند در اثبات حجر مفید باشد.
سایر مدارک
برخی مدارک عمومی و تکمیلی نیز ممکن است در فرآیند مورد نیاز باشند:
- فرم تکمیل شده دادخواست قیمومت: همان فرمی که در مرحله قبل تکمیل شده و آماده ارائه به دفاتر خدمات قضایی است.
- استشهادیه محلی: در برخی موارد و با درخواست دادگاه، ممکن است استشهادیه محلی که توسط معتمدین محل اقامت محجور تنظیم شده و وضعیت حجر یا فقدان ولی قهری را تأیید می کند، مورد نیاز باشد.
لازم به ذکر است که تمامی کپی ها باید برابر اصل شوند. این کار در دفاتر اسناد رسمی یا در خود دفاتر خدمات الکترونیک قضایی قابل انجام است.
۶. نمونه قیم نامه و اجزای اصلی آن
قیم نامه، سندی حقوقی با ساختاری مشخص است که حاوی اطلاعات حیاتی درباره قیم، محجور و حدود اختیارات قانونی قیم است. اگرچه هر قیم نامه ای جزئیات خاص خود را دارد، اما اجزای اصلی و مشترکی در تمام آن ها وجود دارد که درک آن ها برای متقاضیان و خوانندگان ضروری است. در اینجا به شرح یک نمونه فرضی از قیم نامه و بخش های کلیدی آن می پردازیم تا تصویری روشن تر از این سند ارائه شود.
یک نمونه قیم نامه معمولاً شامل بخش های زیر است:
بسمه تعالی
جمهوری اسلامی ایران
قوه قضائیه
دادگستری جمهوری اسلامی ایران
شماره دادنامه: [شماره دادنامه]
تاریخ صدور: [تاریخ صدور حکم]
شماره پرونده: [شماره پرونده قضایی]
حکم قیمومت
بدینوسیله به اطلاع می رساند:
۱. مشخصات دادگاه صادرکننده:
شعبه [شماره شعبه] دادگاه عمومی/خانواده شهرستان [نام شهرستان]
۲. مشخصات محجور:
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی محجور]
شماره شناسنامه: [شماره شناسنامه محجور]
کد ملی: [کد ملی محجور]
تاریخ تولد: [تاریخ تولد محجور]
محل اقامت: [آدرس کامل محجور]
نوع حجر: [صغیر / مجنون / سفیه (با ذکر دلیل حجر)]
۳. مشخصات قیم:
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی قیم]
شماره شناسنامه: [شماره شناسنامه قیم]
کد ملی: [کد ملی قیم]
تاریخ تولد: [تاریخ تولد قیم]
محل اقامت: [آدرس کامل قیم]
نسبت با محجور: [مثال: مادر، عمو، دایی]
۴. متن حکم:
بموجب دادنامه شماره [شماره دادنامه] صادره از این دادگاه، جناب آقای/سرکار خانم [نام و نام خانوادگی قیم] فرزند [نام پدر قیم]، به سمت قیمومت بر [نام و نام خانوادگی محجور]، منصوب می گردد.
حدود اختیارات و وظایف قیم، مطابق با قوانین و مقررات موضوعه، به ویژه قانون مدنی و قانون امور حسبی، می باشد. قیم مکلف است با رعایت غبطه و صلاح محجور، به اداره اموال و انجام امور مربوط به وی بپردازد.
۵. نکات تکمیلی و تذکرات قانونی:
* قیم موظف است هر ساله صورتحساب درآمد و هزینه های مربوط به اموال محجور را به دادستان یا اداره سرپرستی و امور محجورین ارائه نماید.
* هرگونه فروش، رهن، یا انجام معاملات مهم بر اموال غیرمنقول محجور، مستلزم کسب اجازه کتبی از دادستان می باشد.
* وظیفه قیم تا زمان رفع حجر یا عزل قانونی وی ادامه خواهد داشت.
امضاء و مهر ریاست دادگاه / قاضی شعبه
[نام و نام خانوادگی قاضی]
نکات مهم در تفسیر و استفاده از قیم نامه
تفسیر صحیح مفاد قیم نامه و آگاهی از نکات مربوط به آن برای قیم و افراد ذینفع بسیار حیاتی است:
- حدود اختیارات: قیم نامه به وضوح اختیارات قیم را مشخص می کند. قیم باید همواره در چارچوب این اختیارات و قوانین مربوطه عمل کند. هرگونه اقدام خارج از این حدود یا بدون مجوز قانونی (در مواردی که نیاز به اجازه دادستان است)، می تواند منجر به مسئولیت حقوقی و حتی عزل قیم شود.
- غبطه و صلاح محجور: مهمترین اصل در اداره امور محجور توسط قیم، رعایت غبطه و صلاح اوست. این بدان معناست که تمامی تصمیمات قیم باید به نفع محجور باشد، نه به نفع قیم یا شخص ثالث.
- تاریخ اعتبار: قیم نامه تا زمان رفع حجر (مثلاً رسیدن صغیر به سن رشد یا بهبود جنون) یا عزل قانونی قیم معتبر است. پس از رفع حجر، قیم باید صورتحساب نهایی را ارائه داده و اموال را به محجور تحویل دهد.
- نظارت دادستان: قیم تحت نظارت مستمر دادستان یا اداره سرپرستی و امور محجورین قرار دارد. این نظارت شامل بررسی صورتحساب های مالی و ارزیابی عملکرد قیم است.
- امکان اعتراض: هر فرد ذینفع یا دادستان می تواند در صورت مشاهده تخلف یا عدم رعایت صلاح محجور، نسبت به عملکرد قیم اعتراض کرده و درخواست عزل او را از دادگاه بنماید.
۷. مدت اعتبار قیم نامه و نحوه ابطال یا عزل قیم
قیم نامه سندی دائمی نیست و مدت اعتبار آن به شرایط مختلفی بستگی دارد. این سند تا زمانی معتبر است که شرایط حجر محجور ادامه داشته باشد یا تا زمانی که قیم منصوب، صلاحیت لازم برای ادامه این مسئولیت را دارا باشد. آگاهی از موارد ابطال یا عزل قیم، برای حفظ حقوق محجور و جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی، اهمیت بالایی دارد.
مدت اعتبار: تا زمان رفع حجر یا عزل قیم
مدت اعتبار قیم نامه به طور کلی تا زمانی است که یکی از این دو وضعیت رخ دهد:
- رفع حجر:
- برای صغیر: قیم نامه تا زمانی معتبر است که صغیر به سن رشد قانونی (۱۸ سال تمام) برسد و صلاحیت اداره امور مالی خود را پیدا کند. پس از رسیدن به این سن، حجر او رفع شده و قیم نامه خود به خود از اعتبار ساقط می شود.
- برای مجنون و سفیه: در صورتی که فرد مجنون یا سفیه، سلامت عقلی یا رشد مالی خود را به دست آورد و حجر او توسط دادگاه رفع شود، قیم نامه نیز بی اعتبار می گردد. رفع حجر نیز مانند اثبات آن، نیازمند ارائه گواهی پزشکی معتبر و تأیید دادگاه است.
- عزل قیم: در صورتی که قیم منصوب به دلایل قانونی عزل شود، قیم نامه او باطل گشته و دادگاه اقدام به نصب قیم جدید می نماید.
موارد قانونی عزل قیم
قانون گذار موارد مشخصی را برای عزل قیم پیش بینی کرده است تا از حقوق محجور در برابر سوءرفتار یا عدم صلاحیت قیم محافظت کند. برخی از مهمترین این موارد عبارتند از:
- عدم امانت یا از دست دادن این صفت: اگر قیم در اداره اموال محجور مرتکب خیانت یا عدم صداقت شود، مانند عدم ارائه صورتحساب سالانه به دادستان، پنهان کردن اموال محجور یا سوءاستفاده از آن ها، دادگاه می تواند او را عزل کند.
- ورشکستگی: اگر قیم ورشکسته شود، به دلیل عدم توانایی در مدیریت مالی خود، دیگر صلاحیت اداره اموال محجور را نخواهد داشت و باید عزل شود.
- ارتکاب جرائم خاص: ارتکاب برخی جرائم عمدی مانند سرقت، کلاهبرداری، خیانت در امانت، اختلاس، هتک ناموس و اعمال منافی عفت، یا هر جرمی که موجب سلب اعتبار اجتماعی قیم شود، می تواند منجر به عزل او گردد.
- از دست دادن شرایط اهلیت: اگر قیم به دلیل جنون، سفه، بیماری شدید جسمی یا روحی که مانع از انجام وظایف شود، از اهلیت خود برای اداره امور محجور کاسته شود، دادگاه می تواند او را عزل کند.
- تعارض منافع: هرگاه منافع قیم یا همسر و اقربای او با منافع محجور در تعارض باشد، دادگاه می تواند قیم را عزل کند.
- عدم ارائه صورتحساب سالانه: قیم مکلف است هر ساله صورتحساب درآمد و هزینه های محجور را به دادستان ارائه دهد. عدم انجام این تکلیف بدون دلیل موجه، می تواند موجب عزل شود.
نحوه ابطال یا عزل قیم
فرآیند ابطال یا عزل قیم نیز از طریق دادگاه خانواده صورت می گیرد. هر فرد ذینفع (مانند بستگان محجور) یا حتی دادستان، می تواند با ارائه درخواست به دادگاه خانواده، ابطال قیم نامه و عزل قیم را تقاضا کند. دادگاه پس از بررسی دلایل و شواهد ارائه شده، در صورت احراز شرایط قانونی، حکم به عزل قیم و در صورت لزوم، نصب قیم جدید می دهد.
تجدید نظر در قیم نامه: اگرچه قیم نامه به خودی خود تجدید نظر ندارد، اما تصمیمات قیم و به ویژه حسابرسی سالانه او همواره تحت نظارت دادستان است. قیم مکلف است هر ساله صورتحساب دقیقی از وضعیت مالی محجور به دادستان ارائه دهد. این صورتحساب ها مورد بررسی قرار می گیرند و در صورت مشاهده هرگونه تخلف یا ایراد، دادستان می تواند اقدام قانونی لازم را برای عزل قیم به عمل آورد. این نظارت مستمر، یک سازوکار حیاتی برای اطمینان از رعایت حقوق محجور است.
۸. اختیارات و وظایف قانونی قیم
قیم پس از نصب توسط دادگاه و دریافت قیم نامه، دارای یک سلسله اختیارات و وظایف قانونی است که باید با دقت و در جهت مصلحت محجور اعمال و اجرا شوند. این اختیارات و وظایف، ابعاد مالی و غیرمالی زندگی محجور را در بر می گیرد و رعایت آن ها برای قیم الزامی است.
اختیارات مالی قیم: اداره اموال محجور
مهم ترین بخش از اختیارات قیم، مربوط به اداره اموال محجور است. این اختیارات شامل موارد زیر می شود:
- مدیریت و حفاظت از اموال: قیم مکلف است تمامی اموال منقول و غیرمنقول محجور را شناسایی، حفظ و به بهترین نحو ممکن مدیریت کند. این شامل نگهداری از وجوه نقد، سرمایه گذاری مناسب و حفظ دارایی ها از هرگونه آسیب یا تضییع است.
- انجام معاملات مربوط به اموال: قیم می تواند در چارچوب منافع محجور، اقدام به انجام معاملات مالی کند. با این حال، برای برخی معاملات مهم، نیاز به اجازه دادستان دارد.
- فروش یا رهن اموال غیرمنقول (با اجازه دادستان): فروش، رهن یا اجاره بلندمدت اموال غیرمنقول محجور (مانند خانه یا زمین) بدون اجازه دادستان ممنوع است. این محدودیت برای حفظ دارایی های اصلی محجور و جلوگیری از سوءاستفاده احتمالی است. دادستان قبل از صدور اجازه، صلاح و غبطه محجور را به دقت بررسی می کند.
- فروش اموال فاسد شدنی: در صورتی که اموالی متعلق به محجور در معرض فساد و از بین رفتن باشد (مانند محصولات کشاورزی یا مواد غذایی)، قیم می تواند بدون نیاز به اجازه دادستان، اقدام به فروش آن ها نماید تا از ضرر بیشتر جلوگیری شود.
- نمایندگی محجور در امور مالی و حقوقی: قیم به نمایندگی از محجور می تواند در دادگاه ها و سایر مراجع قانونی، دعاوی مالی را طرح یا از حقوق مالی او دفاع کند، حساب بانکی باز کند، و سایر امور اداری و مالی را انجام دهد.
اختیارات غیرمالی قیم: تربیت و آموزش
علاوه بر امور مالی، قیم در مسائل غیرمالی زندگی محجور نیز اختیارات و وظایفی دارد:
- تربیت و آموزش محجور: قیم مسئول تربیت، آموزش و تأمین نیازهای آموزشی محجور است. این شامل انتخاب مدرسه، پیگیری وضعیت تحصیلی و فراهم آوردن امکانات لازم برای رشد فکری و اجتماعی محجور است.
- امور مربوط به ازدواج (با اجازه دادستان): در صورتی که محجور صغیر یا سفیه، قصد ازدواج داشته باشد، قیم با اجازه دادستان می تواند نسبت به این امر اقدام کند. این اجازه نیز باید با رعایت مصلحت محجور و پس از بررسی شرایط صادر شود.
- تصمیمات درمانی و بهداشتی: قیم مسئول تصمیم گیری های مربوط به سلامت و درمان محجور است، از جمله انتخاب پزشک، پیگیری روند درمانی و تأمین هزینه های مربوطه.
- محل سکونت: تعیین محل سکونت محجور، از دیگر اختیارات قیم است که باید با در نظر گرفتن آسایش و امنیت محجور صورت گیرد.
- اجازه اشتغال یا کسب و پیشه: در صورتی که محجور توانایی انجام کاری را داشته باشد، قیم می تواند با رعایت مصلحت او و با نظارت دادستان، اجازه اشتغال یا شروع یک کسب و پیشه را به او بدهد تا محجور به تدریج توانایی های خود را بازیابد یا زندگی مستقلی را آغاز کند.
مسئولیت ها و نظارت
اختیارات قیم، با مسئولیت های سنگینی همراه است:
- رعایت صرفه و صلاح محجور: تمامی اقدامات و تصمیمات قیم باید در جهت مصلحت و غبطه محجور باشد. قیم نمی تواند منافع شخصی خود را بر منافع محجور ترجیح دهد.
- ارائه صورتحساب سالانه: همانطور که پیشتر ذکر شد، قیم مکلف است هر ساله یک صورتحساب دقیق از درآمدها، هزینه ها و وضعیت اموال محجور به دادستان یا اداره سرپرستی ارائه دهد. عدم ارائه این صورتحساب می تواند منجر به عزل قیم شود.
- ضمانت مسئولیت: قیم در قبال خساراتی که به دلیل سوءمدیریت یا اهمال وی به اموال محجور وارد می شود، مسئولیت حقوقی دارد و ممکن است ملزم به جبران خسارت گردد.
۹. سوالات متداول (FAQ)
سوالات متداول
آیا برای گرفتن قیم نامه نیاز به وکیل است؟
لزومی به داشتن وکیل برای درخواست قیم نامه وجود ندارد، اما با توجه به پیچیدگی های حقوقی و مراحل اداری، استفاده از مشاوره یا نمایندگی یک وکیل متخصص می تواند فرآیند را تسهیل کرده، از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری نماید و شانس موفقیت در پرونده را افزایش دهد.
هزینه گرفتن قیم نامه چقدر است؟
هزینه های مربوط به اخذ قیم نامه شامل تعرفه های دادرسی برای ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، هزینه های مربوط به اخذ گواهی های پزشکی قانونی یا روانپزشکی (در صورت نیاز)، و در صورت استفاده از وکیل، حق الوکاله وکیل است. این هزینه ها بسته به نوع پرونده و خدمات وکیل می تواند متغیر باشد.
استعلام قیم نامه چگونه انجام می شود؟
در حال حاضر، امکان استعلام رسمی و آنلاین قیم نامه از طریق سامانه ثنا یا سامانه عدل ایران برای عموم مردم فراهم نیست. استعلام قیم نامه عمدتاً به صورت حضوری و با مراجعه به شعبه دادگاه خانواده صادرکننده حکم یا اداره سرپرستی و امور محجورین مربوطه امکان پذیر است. البته، ابلاغیه های مربوط به پرونده قیمومت از طریق سامانه ثنا برای مخاطب ارسال می شود.
آیا مادر می تواند قیم فرزند خود شود؟
بله، مادر در صورت فقدان ولی قهری (پدر و جد پدری) و نداشتن موانع قانونی، می تواند اولویت برای قیمومت فرزندان صغیر خود داشته باشد. قانون مدنی و قانون امور حسبی، اولویت مادر را در بسیاری از موارد به رسمیت شناخته اند، به شرطی که صلاحیت لازم را داشته و ازدواج مجدد نکرده باشد (که البته ازدواج مجدد نیز به خودی خود مانع قیمومت مادر نیست و در صورت صلاحدید دادگاه، مادر می تواند قیم باشد).
تفاوت قیم نامه و وصیت نامه چیست؟
«وصیت نامه» سندی است که فرد (موصی) در آن، پس از فوت خود، تکلیف اموال یا امور مربوط به فرزندان صغیر خود را (مانند تعیین وصی) مشخص می کند. اما «قیم نامه» حکمی است که دادگاه برای اداره امور محجور (صغیر، مجنون، سفیه) در زمان حیات وی صادر می کند، زمانی که ولی قهری یا وصی منصوب از سوی ولی قهری وجود ندارد.
آیا قیم می تواند از محجور ارث ببرد؟
خیر، قیم به صرف قیم بودن، هیچگونه حق ارثی از محجور ندارد. رابطه قیمومت یک رابطه سرپرستی و حمایتی است و با رابطه نسبی یا سببی که موجب ارث می شود، متفاوت است. مگر اینکه قیم، از بستگان محجور باشد و طبق قوانین ارث، به طور مستقل حق ارث بری داشته باشد که در این صورت نیز ارث بردن او به دلیل نسبیت است نه قیمومت.
قیم نامه به انگلیسی چه می شود؟
اصطلاح «قیم نامه» در انگلیسی معمولاً به صورت Guardianship Letter یا Guardianship Decree ترجمه می شود.
۱۰. نکات مهم و توصیه های حقوقی
فرآیند اخذ قیم نامه، علی رغم ظاهر ساده، دارای ابعاد حقوقی پیچیده ای است که عدم توجه به آن ها می تواند عواقب ناخواسته ای در پی داشته باشد. رعایت نکات و توصیه های حقوقی زیر به متقاضیان کمک می کند تا این مسیر را با اطمینان بیشتری طی کنند.
اهمیت مشاوره حقوقی تخصصی در پرونده های پیچیده
پرونده های مربوط به قیمومت، به خصوص در مواردی که اموال قابل توجهی در میان باشد، یا محجور دارای شرایط خاص پزشکی است، می تواند بسیار پیچیده شود. در چنین شرایطی، بهره مندی از مشاوره حقوقی یک وکیل متخصص در امور خانواده و قیمومت، امری ضروری است. وکیل می تواند متقاضی را در تمامی مراحل از اثبات حجر و جمع آوری مدارک تا ثبت دادخواست و پیگیری در دادگاه، راهنمایی کند. یک وکیل کارآمد می تواند بهترین راهکارها را ارائه دهد، از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کند و از حقوق محجور و قیم به بهترین شکل ممکن دفاع نماید.
دقت فراوان در جمع آوری و ارائه مدارک
یکی از دلایل اصلی تأخیر در رسیدگی به پرونده های قیمومت، نقص یا عدم صحت مدارک ارائه شده است. متقاضیان باید با دقت فراوان تمامی مدارک هویتی خود و محجور، گواهی های لازم (مانند گواهی فوت ولی قهری یا گواهی پزشکی برای اثبات حجر) و فرم های دادخواست را تکمیل و تهیه نمایند. حتماً از برابر اصل بودن کپی مدارک اطمینان حاصل کنید. هرگونه اشتباه یا نقص در این مرحله می تواند منجر به ارجاع پرونده و اتلاف وقت شود.
پیگیری مستمر پرونده
پس از ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و دریافت کد رهگیری، پیگیری منظم وضعیت پرونده از طریق سامانه ثنا بسیار مهم است. با مشاهده ابلاغیه ها و پیامک های ارسالی از سوی قوه قضائیه، می توان از زمان جلسات دادگاه، نیاز به ارائه مدارک تکمیلی یا صدور حکم مطلع شد. پیگیری فعالانه از بروز تأخیرهای ناخواسته جلوگیری کرده و به روند سریع تر پرونده کمک می کند.
پرهیز از هرگونه سوءاستفاده از موقعیت قیمومت
موقعیت قیمومت یک امانت بزرگ و مسئولیت خطیر است. قیم باید همواره منافع محجور را بر منافع شخصی خود ترجیح دهد و از هرگونه اقداماتی که شائبه سوءاستفاده از موقعیت قیمومت را ایجاد کند، پرهیز نماید. قانون گذار نظارت دقیقی بر عملکرد قیم دارد و دادستان مسئول پیگیری و برخورد با هرگونه تخلف است. عدم رعایت غبطه و صلاح محجور، می تواند منجر به عزل قیم، مسئولیت حقوقی و حتی کیفری شود. شفافیت در امور مالی، ارائه صورتحساب های دقیق و عمل به تکالیف قانونی، اساس اعتماد و حفظ حقوق محجور است.
اخذ قیم نامه یک فرآیند حقوقی حیاتی برای حمایت از حقوق محجورین است که در فقدان ولی قهری یا وصی قانونی، مسئولیت اداره امور و اموال آن ها را بر عهده قیم می گذارد. این راهنمای جامع تلاش کرد تا با تشریح گام به گام مراحل، از تعریف قیم نامه و مراجع ذی صلاح گرفته تا مدارک مورد نیاز و نکات حقوقی، مسیر پیش روی متقاضیان را روشن سازد. آگاهی کامل از این فرآیند، نه تنها به افراد کمک می کند تا به درستی و با کمترین دغدغه، قیم نامه را دریافت کنند، بلکه تضمین می کند که حقوق و منافع صغار، مجنونین و سفیهان به نحو احسن حفظ و حراست شود. پیگیری دقیق، رعایت قوانین و مشاوره با متخصصین حقوقی، ارکان اصلی این مسیر هستند تا بتوانید با اطمینان خاطر، این مسئولیت خطیر را به انجام رسانید.