ترکیبات عطرها چیست؟

پاسخ به این سوال که عطرها از چه ساخته شده اند، در درجه اول بدیهی و واضح به نظر می رسد: در اکثریت موارد، با نوعی محلول الکلی مواجه هستیم که مخلوطی از ترکیبات معطر مختلف را درون خود جای داده است. اما من در این مطلب می خواهم درباره چیزی صحبت کنم که درون عطرها استشمام نمی کنید؛ همان ترکیبات اسرارآمیزی که تقریبا در همه عطرها وجود دارند.

ابتدا بیایید با بدیهیات شروع کنیم. عطرها عمدتا از چه چیزی تشکیل شده اند؟ از الکل! اتیل الکل یا اتانول، نوعی ماده حل کننده قدیمی است که براساس یک روال همیشگی در عطرسازی کاربرد دارد. از دوران سده های میانه، الکل را به عنوان گزینه بهینه ای برای حل کردن ترکیبات معطر می شناسند. الکل سریعا تبخیر می شود و نت های آغازین آمیزه عطرها را در کانون توجه قرار می دهد. اکثریت ترکیبات جایگزین برای الکل در عطرها، این نیروی فشار اولیه را ندارند و بنابراین نمی توانند نت های آغازین را با حالتی روشن و آشکار به مشام برسانند. در این صورت، نت های آغازین به آرامی و به صورت تدریجی نمایان می شوند.

از جمله محصولات آرایشی رز سفید می توان به؛ کرم پودر، کانسیلر، پنکک، فیکساتور، ریمل، خط چشم، سایه چشم، لنز چشم، رژ لب و لاک ناخن اشاره کرد.

اتانول از نظر شیمیایی پایدار است. به علاوه، تولیدش آسان و ارزان است و خودش بوی نسبتا خنثایی دارد. برخلاف تصورات رایج و نادرست، اتانول سمی نیست. به این نکته توجه کنید که مگر می توان هیچ کدام از مواد اولیه را، مثلا به اندازه یک لیوان، بدون مواجهه با عارضه های اساسی مصرف کرد؟! پس در مورد الکل هم قضیه همین طور است! یکی دیگر از مزیت های اتانول، اثر ضدعفونی کننده آن است. اتانول با غلظت بالا (60 درصد و بالاتر) اثربخشی قابل توجهی در مبارزه با ویروس ها دارد که در شرایط فعلی بسیار مهم است.

الکل های مورد استفاده در عطرسازی، بیشترین خلوص را دارند. البته ترکیبات الزامی و خاصی به این الکل های خالص اضافه می شوند، ازجمله روغن های فوزل (استرها، الکل های غلیظ، آلدهیدها و…).

اگر به بسته بندی و فهرست مواد تشکیل دهنده هر کدام از عطرها نگاه کنیم، می بینیم که پس از آب و آمیزه خود عطر، آب در رده سوم قرار می گیرد. اما چرا در عطرها آب به کار می رود؟

برای این که قضیه را واضح و خلاصه کنیم، باید بگوییم که هیچ دلیل خاصی برای استفاده از آب وجود ندارد. اما توجه به این نکته هم ضروری است که آب حداقل از دو طریق در ساخت عطرها کاربرد می یابد. اول این که آب با الکل آمیخته می شود و الکل ها ذاتا همراه با آب هستند (الکل بدون آب هم وجود دارد که روش تولیدش نه تنها متفاوت و وقت گیر است، بلکه به کار زیادی هم احتیاج دارد). دوم این که میزان الکل به کاررفته در عطرها نباید از محدوده مشخصی بیشتر باشد و آب در همین وضعیت به کمک عطرسازان می آید. حد نهایی الکل مجاز معمولا 79 تا 80 درصد است و افزایش این مقدار، سازندگان را به پرداخت مالیات های اضافی ملزم می کند. توجه داشته باشید که افزایش الکل استفاده شده بیشتر از محدوده اعلام شده مجاز نیست و کاهش آن نیز می تواند حل شوندگی آمیزه را ضعیف کند (احتمالا بعضی از شما در دوران کودکی سعی کرده اید که ادکلن ها را با آب مخلوط کنید و قطعا می دانید حاصلش چه می شود). برای خرید انواع لوازم آرایشی اورجینال میتوانید به فروشگاه مو تن رو مراجعه کنید.

گذشته از اینها، آب مورد استفاده در عطرسازی باید روندهای آماده سازی ویژه ای را پشت سر بگذارد. اولین مرحله در این روندهای مهم و ویژه، یون زدایی از آب یا دیونیزه کردن آب است. آب از نظر فرّار بودن نسبت به الکل شرایط بهتری دارد و بنابراین استفاده از آب در عطرها روند تبخیر آمیزه آنها را آهسته تر می سازد. بنابراین اضافه کردن مقدار کمی از آب به آمیزه عطرها نهایتا ماندگاری آنها را بیشتر می کند. از سوی دیگر، هرچه میزان آب به کاررفته در آمیزه عطرها افزایش یابد، پایداری آمیزه نیز کمتر می شود.

آمیزه های ادو تویلت به احتمال زیاد سمی ترین مایع های موجود در زندگی ما نیستند، اما هنوز هم نوشیدن آنها می تواند برای سلامتی ما خطرناک باشد. در بعضی از کشورها که مصرف الکل با دقت بیشتری کنترل می شود (مثلا روسیه)، استفاده از الکل غیردناتوره در عطرها مشمول مالیات غیرمستقیم بیشتری (تقریبا 4 برابر بیشتر) نسبت به استفاده از الکل دناتوره می شود.

گاهی اوقات، وقتی که تولیدکنندگان عمدا می خواهند غلظت الکل را در عطرهایشان کاهش دهند و میزان آب آن را بیشتر کنند، از سورفکتانت های (مواد فعال کننده سطح) خاصی مانند حل کننده ها در آمیزه استفاده می کنند. حل کننده ها برای پیشگیری از تفکیک و دوفازشدگی آمیزه کاربرد دارند و همچنین به حل شدن روغن ها یا عصاره ها در آب، خصوصا در آمیزه های برپایه آب، کمک می کنند.

مایع عطر معمولا شفاف نیست و حالت رنگی دارد. بسیاری از عطرسازان از ترکیبات رنگی برای تغییر رنگ آمیزه ها استفاده می کنند که معمولا نامشان روی بسته بندی محصول براساس شاخص رنگ بندی بین الملی (CI) درج می شود. این نام ها با کد CI شروع می شوند، مانند CI 15985 یا CI 14700 یا CI 42053.

بسیاری از ترکیبات معطر و رنگ ها نسبت به پرتوهای فرابنفش خورشیدی و دیگر انواع نورها حساس هستند. تولیدکنندگان به منظور کاهش حساسیت آمیزه ها به نور و افزایش پایداری رنگ آنها، از فیلترهای UV یا ضد پرتوهای فرابنفش استفاده می کنند. اگر در فهرست مواد تشکیل دهنده محصول مورد نظرتان به «بنزوفنون-2» برخورد کردید، دقیقا همان ماده ضد UV است.

در پایان باید به آن دسته از ترکیبات افزوده شده به عطرها اشاره کنیم که از اکسیداسیون پیشگیری می کنند: آنتی اکسیدان ها یا مواد نگهدارنده. بعضی از مواد معطر به راحتی اکسید می شوند و بنابراین تولیدکنندگان برای مقابله با این مشکل از ترکیبات آنتی اکسیدان استفاده می کنند. برای مثال، ترکیب بتا-داماسنون (ساخت کمپانی فیرمنیچ) با کمک آلفا-توکوفرول 0.05 درصد (نوعی ویتامین E) پایدارسازی می شود. گاهی اوقات هم آمیزه ها پس از کامل شدن به محافظت بیشتری نیاز دارند. در این موارد، تولیدکنندگان معمولا از بوتیل هیدروکسی تولوئن (BHT) کمک می گیرند. محصول نهایی عطرها معمولا حاوی 0.01 درصد BHT است.

اخیرا تمایزها و تفاوت های میان عطرها و محصولات آرایشی مبهم تر شده است. درواقع عطرهای شخصی جدید و روش های متفاوتی برای استفاده از عطرها رواج یافته اند. بسیاری از تولیدکنندگان عطرها سعی می کنند از طریق معرفی محصولات عجیب وغریب یا محصولاتی که ساختار همیشگی و برپایه الکل ندارند، با همدیگر به رقابت بپردازند.

مدیاژ تنها یک سایت فروش لوازم آرایشی نیست، مدیاژ یک ابزار است برای خانم ها و آقایانی که قصد خرید محصولاتی عالی و اصلی را دارند و می خواهند درباره چیزی که می خرند اطلاعات کامل و واقعی داشته باشند.

نویسنده: ماتوی یودوف (شیمیدان، عطرساز و موسیقیدان؛ متخصص شیمی ترکیبات معطر)

ترجمه: ندا احمدلو