ایرادات استراتژی یونان در مهار جنگل‌سوزی‌ها/ روش پیشگیرانه پرتغال کارساز شد

به گزارش تیتر اول، «ماتیوس سیمیتاکیس» خبرنگار «آتن» در یادداشتی که شبکه خبری «الجزیره» آن را منتشر کرده، نوشت: تابستان امسال تصمیم گرفتم برای رهایی از گرمای شدید هوا به منطقه‌ای که کوه پلیون (Pelion) در آن واقع شده پناه ببرم؛ منطقه‌ای کوهستانی که در قلب کشور یونان واقع شده و مابین شهرهای آتن و تسالونیکی قرار دارد. منطقه پلیون، میزبان جنگل‌های انبوه و مردم پرجنب و جوشی است که در این منطقه زندگی می‌کنند و حفظ ثروت‌های طبیعی یا همان محیط زیست، یکی از سبک‌های رایج زندگیِ مردم بومی این منطقه است.

وی ادامه داد: از رسیدنم به این منطقه چندی نگذشته بود که ناگهان سایه آتش‌سوزی‌های شدید، اضطراب و تنش زیادی را به دل بومیان و مهمانان آن‌ها در این منطقه افکند. در سال‌های اخیر تغییرات آب و هوایی شدیدتر شده و کشور یونان از آتش‌سوزی‌های شدیدی که ارمغان این تغییرات اقلیمی‌است در امان نمانده است. وقوع این آتش‌سوزی‌ها که دیگر تبدیل به تِرِند (trend) سالیانه در برخی از کشورها نظیر یونان، اسپانیا و کانادا شده‌اند، در سال جاری هم در یونان ادامه‌ داشته و این کشور تابستان امسال شاهد به وقوع پیوستن بیش از ۵۰۰ مورد آتش‌سوزی جنگلی بوده است.

برخی از این آتش‌سوزی‌های شدید در منطقه ماگنسیا – جایی که کوه پلیون در آن واقع شده – رخ داده و شعله‌های آتش، دشت‌های این منطقه را جارو کرده، دو قربانی انسانی در منطقه گرفته و بیش از ۵۰۰۰ هکتار از زمین‌های این ناحیه را سوزانده است. این آتش‌سوزی، آسیب‌های اقتصادی غیرقابل محاسبه‌ای به این منطقه زد هرچند که کوه پلیون دست‌نخورده باقی مانده است. داوطلبان بومی به همراه تیپ‌های آتش‌نشانی برای مهار آتش‌سوزی در هر نقطه‌ای از این منطقه که شعله‌های آتش، کوه و جنگل را تهدید می‌کنند بسیج شدند. پلیون، خانه‌ کشاورزانی است که به‌ خوبی این منطقه کوهستانی را می‌شناسند و محافظت و نگهداری از زمین‌های این خطه را جزو کارهای مربوط به فعالیت‌های کشاورزی‌شان می‌دانند. این کشاورزان همچنین در مواقع اضطرار و وقوع آتش‌سوزی به‌ خوبی می‌توانند سازماندهی شده و به عنوان آتش‌نشانی‌هایی مجهز و داوطلب به مقابله با آتش بپردازند.

ماتیوس می‌گوید: من نخستین‌بار این روحیه تلاش جمعی را ماه قبل از عزیمتم به منطقه ماگنسیا در یکی از روستاهای حومه آن از نزدیک دیدم. ساکنان این منطقه برای تأمین هزینه‌های گشت‌های دیده‌بانی جنگل، صندوق‌هایی برای دریافت کمک‌های مالی فراهم کردند که این صندوق‌ها با مشارکت تمام مردم این منطقه به‌ سرعت پر شد و به نظر می‌رسید که همه اهالی روی این مسئله که «حفظ امنیت جنگل در راستای حفظ اموال و مزارع و یک مسئولیت مشترک است»، اتفاق نظر داشتند.

درحالی که تابستان امسال کوه پلیون از سوختن در شعله‌های آتش نجات پیدا کرد، منطقه پارک ملی «دادیا» که یکی دیگر از مناطق کوهستانی در شمال شرقی یونان است و در نزدیکی مرز با کشورهای ترکیه و بلغارستان قرار دارد به شدت طعمه‌ آتش‌سوزی‌های ناشی از تغییرات اقلیمی شد و بیش از نیمی از این منطقه ویران شد.

منطقه «اِوروس» که پارک ملی دادیا در آن واقع شده، شاهد بزرگ‌ترین آتش‌سوزی ثبت‌شده در قاره اروپا بود و بیش از ۹۴ هزار هکتار از زمین‌ها و جنگل‌های این منطقه طعمه حریق گسترده شد.

بومیان منطقه اِوروس هم مانند بومیان منطقه ماگنسیا به‌ سرعت ساماندهی شدند اما برخی از آن‌ها به مقابله با آتش نپرداختند. آن‌ها پس از اظهارات مقامات یونانی که منشاء این آتش‌سوزی‌ها را نه تغییرات آب و هوایی بلکه تعمدی می‌دانستند، خاموش کردن آتش را رها کردند و به دنبال پیدا کردن مقصران این آتش‌سوزی‌ها رفتند. مواضع ضدمهاجرتی دولت یونان و همچنین برخی از شایعات، عاملان این آتش‌سوزی‌ها را پناهجویانی می‌دانستند که از ترکیه آمده‌اند و در حال عبور از مسیرهای جنگلی یونان هستند. در یکی از موارد مقابله بومیان با پناهجویان، ساکنان محلی منطقه اِوروس ۱۳ تن از پناهجویان را ربودند و ساعت‌ها در یک کامیون حبس کردند. این در حالی بود که شعله‌های آتش هر لحظه دشت‌ها و زمین‌های بیشتری از این منطقه را تبدیل به خاکستر می‌کرد.

مرور اتفاقاتی که تابستان امسال در دو منطقه دادیا و پلیون رخ داد، نشان می‌دهد که استراتژی دولت یونان برای مقابله با آتش‌سوزی‌های گسترده‌ای که به جان این کشور افتاده شکست خورده‌اند و مقامات یونانی باید فکر اساسی‌تری بکنند.

استراتژی فعلی دولت این کشور برای مقابله با آتش‌سوزی اولین‌بار در سال ۱۹۹۸ معرفی شد. دولت یونان به جای اینکه با مدیریت بهتر جنگل‌ها، از وقوع آتش‌سوزی جلوگیری کند، تمرکزش را روی خاموش کردن آتش قرار داد و هزینه‌های هنگفتی را صرف خاموش‌ کردن آتش‌سوزی‌ها با تیپ‌های آتش‌نشانی کرد. از سوی دیگر کنترل ضعیف روی ساخت و سازها در مناطق جنگلی باعث شده که شهرک‌های مسکونی در مواقع اضطراری و آتش‌سوزی، تبدیل به تله مرگ ساکنان‌شان شوند. در عین حال حفاظت ضعیف از جنگل‌ها و دیگر زیستگاه‌های طبیعی هم امکان تجاوز انسان‌ها به این مناطق را فراهم کرده‌اند و در نتیجه این مناطق در معرض خطر آتش‌سوزی‌های عمدی قرار می‌گیرند.

یونان؛ رتبه اول جنگل‌سوزی در میان کشورهای حوزه مدیترانه

در نتیجه دنبال کردن این استراتژی‌ها و رویکردها، وضعیت کشور یونان از نظر تخریب ناشی از آتش‌سوزی‌ از کشورهای دیگر با شرایط آب و هوایی مشابه بسیار بدتر بوده است. بنابر گزارش رصدخانه ملی آتن – که برجسته‌ترین موسسه تحقیقاتی این کشور است – کشور یونان در سال جاری میلادی (۲۰۲۳) از نظر مساحت سوخته شده در آتش‌سوزی‌های جنگلی (چیزی نزدیک به ۶۸۸ هزار هکتار)، رتبه اول را در میان کشورهای حوزه مدیترانه کسب کرده است و همچنین به لحاظ میزان مساحت سوخته شده در هر حریق جنگلی (کمی بیش از ۱۹ هزار هکتار) نیز رتبه نخست را دارد.

در سال‌های اخیر، اتحادیه اروپا با درک واقعیت تلخ وقوع تغییرات آب و هوایی و تأثیر این پدیده بر آتش‌سوزی‌های جنگلی، تلاش‌هایی را در سطح کشورهای این اتحادیه برای افزایش آمادگی در برابر آتش‌سوزی‌های گسترده آغاز کرده است. به عنوان مثال در ابتدای تابستان سال جاری، گروه‌های آتش‌نشانی از کشورهای دیگر به یونان اعزام شدند و با شروع آتش‌سوزی‌های امسال یونان، بلافاصله در کنار آتش‌نشانان یونانی و بومیان به مقابله با آتش پرداختند.

اگرچه دولت یونان امسال توانست با تلاش‌هایی که انجام داد، مکانیسم حفاظت مدنی اتحادیه اروپا را برای درخواست کمک بیشتر در مرحله اول آتش‌سوزی‌هایی که به جان این کشور افتاد، فعال کند اما دولت یونان حتی با این کمک‌های بیشتر اتحادیه اروپا هم نتوانست در مهار جهنم ناشی آتش‌سوزی‌های امسال عملکرد خوبی داشته باشد.

سایر کشورهای اتحادیه اروپا که آن‌ها هم مستعد آتش‌سوزی‌های گسترده هستند متوجه شده‌اند که سرمایه‌گذاری و تمرکز صرف روی بخش آتش‌نشانی یا انتظار برای کمک کشورهای دیگر اتحادیه نمی‌تواند کارساز و کارآمد باشد و دست به اقدامات جدی‌تری زده‌اند. کشور پرتغال یکی از این کشورهاست. این کشور پس از تجربه وقوع یک آتش‌سوزی بسیار شدید و ویرانگر در سال ۲۰۱۷ میلادی، رویکرد خود برای مقابله با آتش‌سوزی‌های جنگلی را اصلاح کرد.

پرتغال پس از اینکه این آتش گسترده را از سر گذراند، دست به تأسیس یک سازمان آتش‌نشانی یکپارچه زد که شامل نیروهای آتش‌نشانی، کارشناسان جنگلداری و فعالان حفاظت از محیط زیست است. این کشور همچنین قوانینی در رابطه با ممنوعیت ایجاد مزارع جدید درخت اکالیپتوس که بسیار قابل اشتعال هستند، وضع کرد. علاوه بر این اقدامات، کشور پرتغال مقرراتی را هم درخصوص سوزاندن کنترل شده زباله‌ها وضع کرد که در جلوگیری از گسترش آتش آن به جنگل‌ها موثر واقع شد. مجموع این اقدامات باعث شده که کشور پرتغال پس از سال ۲۰۱۷، دیگر شاهد وقوع آتش‌سوزی گسترده و شدید نباشد.

پیشگیری از آتش؛ مهم‌ترین اقدام برای مقابله با آتش‌سوزی‌های جنگلی

در نقطه مقابل اقدامات استراتژیک پرتغال، به نظر می‌رسد که کشور یونان از تراژدی‌های غم‌انگیز گذشته خود درس نگرفته است. پس از آتش‌سوزی وحشتناک سال ۲۰۱۸ در نزدیکی شهر آتن که منجر به کشته شدن ۱۰۰ تن شد، از پروفسور «یوهان گلدامر»، مدیر مرکز جهانی نظارت بر آتش‌سوزی در موسسه ماکس‌پلانک واقع در آلمان خواسته شد تا به دولت یونان در مورد چگونگی بهبود مدیریت آتش‌سوزی مشاوره بدهد. پروفسور گلدامر کمیته‌ای تشکیل داد و این کمیته با تهیه یک گزارش مفصل، راهکارهای خودش را به دولت یونان ارائه کرد. این گزارش بیش از همه بر یک اصل تأکید داشت: پیشگیری. با این‌حال اما توصیه‌های گلدامر هرگز اجرا نشدند.

زمان اصلاح اشتباهات یونان فرارسیده است

زمان اصلاح اشتباهات و رویکردهای ناکارآمد در یونان فرارسیده است. این کشور باید برای جلوگیری از نابود شدن اکثر مناطق جنگلی‌اش، رویکردی را در پیش بگیرد که طی آن، برنامه‌ریزی بلندمدت برای کاهش بحران‌های ناشی از تغییرات آب و هوایی را نسبت به دستاوردهای اقتصادی کوتاه‌مدت توسعه کشاورزی در اولویت قرار دهد. این امر مستلزم یک تغییر پارادایم در دولت محلی و نیازمند بازنگری در برنامه‌های توسعه اقتصادی و استراتژی‌های برنامه‌ریزی شهری است. دولت یونان باید آژانس‌های جنگل‌داری را به مدیریت آتش‌سوزی بازگرداند. دولت همچنین باید فهرستی از جنگل‌ها تهیه کند و با حمایت از تشکل‌های بومی و خودگردان محلی و همچنین دانش محلی‌ها به ترویج فعالیت‌هایی که به حذف مواد قابل اشتعال از زمین‌ها و جنگل‌ها کمک‌ می‌کند بپردازد. پاکسازی زباله‌های جنگلی و همچنین هدفمند کردن چرای چهارپایان در مراتع هم از دیگر اقدامات کمک‌کننده به یونان است.

در ادامه گزارش الجزیره می‌خوانیم: یکی از توصیه‌های کلیدی گزارش گلدامر به دولت یونان، کاهش دادن خطر آتش‌سوزی‌های جنگلی با احیای فعالیت‌های کشاورزی در روستاها و مناطق حومه‌ شهرهاست. دولت در این زمینه باید مهاجرت معکوس از شهرها به روستاها را مورد حمایت قرار دهد تا جوامع روستایی در مناطق جنگلی دوباره احیا شوند. این جوامع روستایی خود مانع از آتش‌سوزی‌های سهل‌انگارانه شده و در صورت وقوع نیز اقدام به مقابله با آتش‌سوزی‌ها می‌کنند.

در سال‌های گذشته، مهاجرانی که به یونان می‌آمدند، به زنده نگه داشتن بافت روستایی و کشاورزی در این کشور کمک‌های شایانی کرده‌اند. دولت این کشور در سال‌های اخیر اما به بیگانه‌هراسی و نفرت‌پراکنی علیه مهاجران دست زده و باید این اقدامات را متوقف کند.

دولت یونان همچنین باید کنترل قاطعی بر ساخت و سازها در این کشور داشته باشد. در حال حاضر بخش‌های مختلف اقتصادی به شدت برای وضع مقررات سهل‌انگارانه درخصوص ساخت و ساز لابی می‌کنند و قوانین موجود به سرمایه‌داران اجازه می‌دهد تا در زمین‌هایی که بر اثر آتش سوخته‌اند، مسکن، تأسیسات گردشگری، توربین‌های بادی و غیره بسازند. این ساخت و سازها خود می‌توانند عاملی برای ایجاد آتش‌سوزی‌های تعمدی یا ناخواسته در مناطق جنگلی شوند و در نقطه‌ مقابل، احیای مناطق جنگلی که بر اثر آتش از میان رفته‌اند باید در دستور کار قرار بگیرد.

اتحادیه اروپا باید دست به تغییرات دردناکی بزند

در این میان استراتژی اتحادیه اروپا برای مقابله با چالش‌های اقلیمی باید فراتر از ابزارهای مالی و تأمین هزینه باشد و ساختارهای سیاسی و اقتصادی این اتحادیه باید تغییر کنند. رشد و توسعه به هر قیمتی باید متوقف شود و جای خود را به توسعه پایدار، حفاظت از زیستگاه‌ها و جوامع محلی بدهد. این‌ موارد شاید در ابتدا تغییرات دردناکی بنظر برسند اما انجام آن‌ها برای حفظ زمین و بقای انسان و سایر جانداران مهم و ضروری است.

انتهای پیام