در بین صد‌ها مدل ساز ایرانیT ساز‌های کوبه‌ای یا ضربی همیشه جایگاه ویژه‌ای داشته‌اند. ساز تنبک، تمبک و یا دمبک یکی از نام آشنا‌ترین انواع ساز‌های کوبه‌ای است و قدمت آن به حدود زمان ساسانیان می‌رسد. بسیاری خاستگاه آن را غرب ایران می‌دانند. از برگترین نوازندگان و هنرمندان تنبک می‌توان به استاد بهمن رجبی، ملوک ضرابی، ناصر فرهنگ فر و بسیاری از اساتید معاصر دیگر اشاره کرد.
پیش از خرید و اطلاع از قیمت تنبک بهتر است از ویژگی‌ها و نکات پیرامون هر یک از اجزای آن بیشتر بدانید، نیاز و علاقه مندی خود را بشناسید و‌سازی مناسب و استاندارد، مطابق با نیاز و بودجه‌ی خود را خریداری نمایید. چرا که خرید یک ساز غیر استاندارد همراه با نا متعارف بودن قیمت تنبک از شوق و انگیزه شما در مسیر نوازندگی خواهد کاست.
انواع تنبک
تنبک‌ها را می‌توان در دو دسته‌ی کلی تقسیم‌بندی کرد تنبک‌هایی که مناسب هم نوازی در ارکستر هستند و تنبک‌هایی که برای تک نوازی تولید و عرضه شده‌اند. به طور کلی تنبک یک ساز هم نواز است اما در چند دهه‌ی اخیر از آن به عنوان یک ساز تک نواز نیز توسط هنرمندان و نوازندگان استفاده شده است.
اجزای یک تنبک
ساختمان ساده‌ی تنبک شامل 5 عضو کلی است؛ پوست، دهانه بزرگ، بدنه، نفیر و دهانه کوچک اما همین ساختار ساده صدایی بی‌نظیر تولید می‌کند و نقصی هرچند کوچک در هر یک از اجزا، کیفیت کلی تنبک را به طرز قابل توجهی می‌کاهد. قطر دهانه‌ی بزرگ تنبک حدود 25 تا 30 سانتی متر می‌باشد. برای آن که تنبک شما صدایی یک دست و یکنواخت داشته باشد باید دهانه‌ای کاملا گرد و متقارن انتخاب کنید.
نکات مهمی پیش از خرید تنبک
نکات مهمی که لازم است پیش از خرید تنبک به آن‌ها توجه کنید:
- بدنه؛ بدنه‌ی یک تنبک که در گذشته از چوب، سفال، فلز و غیره ساخته می‌شد اما امروز صرفا از چوب تهیه می‌شود، نقش بسیار مهمی در صدای ساز دارد. یک بدنه‌ی خوب لازم است فاقد هرگونه ترک، آسیب و گره باشد. جنس چوب به کار رفته بسیار اهمیت دارد. چوب گردو، توت، افرا و زبان گنجشک چهار مورد از بهترین انواع چوب برای ساخت تنبک هستند. اگرچه انواع خاتم کاری شده‌ی آن نیز وجود دارد اما توصیه ما این است که از خرید این نوع از تنبک‌ها خودداری فرمایید.
- پوست؛ یک پوست مناسب برای تنبک کهنه است. پوست باید محکم و سفت روی دهانه‌ی بزگ تنبک کشیده و نصب شده باشد و هنگامی که با انگشت روی سطح آن فشاری ایجاد می‌کنید تنها اندکی فرو رود. پوست مناسب فاقد هر گونه زدگی و آسیب و احیانا پارگی است. پوست‌های تیره رنگ کیفیت بهتری دارند. ضخیم یا نازک بودن پوست تاثیر بسیار زیادی در تن صدای ساز دارد، پوست ضخیم شتر و گاو صدای پر حجم و بم تولید می‌کند در حالی که پوست‌های نازک‌تر مثل گوسفند و بره صدای تیز‌تر و زیر‌تر خواهند داشت.
- نام‌های تجاری؛ اگرچه بسیاری از مارک‌های سازنده‌ی تنبک محصولات بسیار خوبی تولید می‌کنند، اما همیشه نمی‌توان تنها محبوب بودن نام برند را مساوی با کیفیت ساز دانست. بسیاری از تنبک‌های گمنام وجود دارند که دارای کیفیت فوق العاده‌ای هستند، اما اگر یک تنبک برند می‌خرید به این نکته توجه فرمایید که سازنده‌ی هر تنبک پس از ساختن ساز آن را آزمایش می‌کند و ساز‌هایی که کیفیت مناسب و استاندارد‌های لازم را داشته باشد را مهمور به نام خویش می‌کند. فلذا خرید تنبک‌های دارای مهر همیشه انتخاب بهتری است. اگرچه قیمت تمام شده‌ی آن‌ها کمی از مدل‌های دیگر بیشتر است. در بین صد‌ها مارک و سازنده‌ی تنبک شیرانی و حلمی دو برند نام آشنا هستند که تنبک‌های تولیدی آن‌ها با سرما و رطوبت سازگاری و مطابقت مناسبی دارند.
- وزن تنبک اهمیت زیادی دارد؛ خرید ساز حتی با مناسب‌ترین قیمت تنبک به تنهایی کفایت نمی‌کند و به فاکتورهای تعیین کننده‌ی دیگر باید توجه شود. همانطور که می‌دانید برای نواختن تنبک آن را روی زانو تکیه می‌دهند. زیاد بودن وزن این ساز می‌تواند نواختن آن را مشکل کند، پس یک تنبک مناسب وزنی معقول دارد و بیش از اندازه سبک یا سنگین نیست.
- کاسه‌ی ساز بهتر است کاملا استوانه‌ای نباشد، تنبک با کیفیت کاملا استوانه نیست و کاسه‌ی آن اندکی قوس دارد.