آشنایی با سنسور های حساس به ضربه

معرفی مهمترین سنسورهای خودرو:

1. سنسور فشار داخل مانیفولد یا MAP
2. سنسور دور موتور یا RPM
3. سنسور دریچه گاز یا TPS
4. سنسور دمای آب یا خنک کننده موتور یا CTS
5. سنسور دمای هوای ورود یا ATS
6. اکسیژن
7. سنسور حرکتی
8. سنسور ضربه
9. استپر موتور
10. سنسور سرعت
11. سنسور جریان هوا یا ECU
12. سنسور موقعیت میل سوپاپ
13. سنسور ناک
14. لامپ سنسور دار

1- سنسور MAP :

قطعه ای به نام MAP سنسور وجود داره که یکی از قطعات کلیدی موتور های انژکتوره و مخفف Manifold Absolute Pressure sensor است. MAP سنسور بعضی از خودروها علاوه بر MAP، سنسور دما هم دارند و دمای هوای ورودی به را می سنجد این سنسور نقش کلیدی و مهمی دارد.
همانطور که از نام آن پیداست، وظیفه این قطعه گزارش فشار منیفولد ورودی هوا به ECU هست و به این این صورت که وقتی گاز میدهیم یا گاز رو رها میکنیم، وقتی از شهری به شهر دیگه میرویم و… همه این ها باعث تغییرات فشار میشوند که به وسیله این سنسور و مدیریت ECU، همیشه بهترین شرایط کاری برای موتور فراهم میشود.
ورودی هوای موتور، منیفولد و تمام قطعات مربوطه از جمله این سنسور ها همیشه در معرض جریان هوای چرب به دلیل وجود لوله برگشت بخارات روغن در سر هواکش هستند و به این دلیل چرب میشوند.
این چربی به مرور میتواند روی قطعات داخلی سنسور ها بنشیند و مانع کارایی دقیق آنها شود، به همین دلیل باید سرویس شوند. شستشوی سنسور برای رفع کپ و مکث موتور و همچنین عدم شتاب مناسب مفید (در موارد خاص) و همچنین به افزایش عمر این قطعه هم کمک میکند.

2- سنسور دور موتور یا (ckp یا TDC یا ESS یا RPM):

این سنسور یکی از مهمترین قطعات سیستم انژکتوری می باشد در صورت خرابی خودرو استارت می خورد ولی روشن نمی شود.

وظایف سنسور دور موتور

• تنظیم دور آرام
• اعلام نقطه مرگ بالا در زمان قرار گیری در مقابل دو دندانه حذف شده فلایویل
• تشخیص دور موتور
• اعلام اوانس استاتیکی (جرقه)

محل قرارگیری سنسور:
محل قرار گیری سنسور دور موتور در روی پوسته کلاج مقابل فلایویل است که فاصله آن با فلایویل حدود 1 تا 2 میلیمتر است.
ECU با دریافت دامنه پالس های ارسال شده از سنسور،موقعیت میل لنگ و زمان جرقه زنی سیلندر یک را تشخیص داده و دستورات لازم را به عملگرها میدهد.
عیب یابی سنسور دور موتور:

در صورت خرابی آن تحت هیچ شرایطی خودرو روشن نمی شود و اگر روشن باشد خاموش می شود گاهی مواقع به دلیل گرفتن براده و روغن و گریس اطراف موتورباعث اختلال در ارسال سیگنال به (ECU) می شود که اگر آن را تمیز کنید می توان دوباره خودرو را در صورت سالم بودن سنسور روشن کرد ولی کد خطا در حافظه (ECU) می ماند در صورتی که عقربه دور شمار خودرو شلاق بزند و یا دچار حالت (CUT OFF) در دور های بالا شود سنسور را باید چک شود.
(CUT OFF) به حالتی از موتور می گویند که در خودرو های انژکتوری و در افزایش دور موتور بیش از اندازه و یا در مواقعی که یهو یا آنی پا را از روی پدال گاز برداریم باعث قطع موقت سوخت می شود که باعث عدم خرابی موتور و کاهش مصرف سوخت و کاهش سریع دور موتور می گردد که این قطع جریان در مدت زمان خیلی کم صورت می گیرد.

نکته: در خودروهای کاربراتوری از یک قطعه که دارای دو عدد سیم بود که یکی از سیم ها به IGN سوییچ و دیگری به پایه منفی کویل متصل میشد استفاده میشد.

عیوب ناشی از سنسور دور موتور

• بالا و پایین رفتن دور موتور در اثر کثیفی قسمت رسانا
• روشن نشدن خودرو در صورت تغییر فاصله نوک سنسور با فلایویل یا شل شدن پیچ ان
• تغییر دور ارام یا کات اف (Cut Off) مثلا از ۵۵۰۰ به ۴۸۰۰
• روشن نشدن خودرو در نوع ساژم
• بدکار کردن موتور در دور ارام
• کپ کردن بی موقع مثلا در دور ۳۵۰۰ و شلاق خوردن خودرو

3- سنسور اکسیژن:

دارای دو نوع است تک سیم و یا یک سوکت چهار سیم است. مدل تک سیم در پراید مدل کیا استفاده می شود که بدون گرمکن می باشد. مدل سوکت دار در اکثر خودرو های جدید بدلیل دارا بودن گرمکن و دقت بالا استفاده می شود و فقط دارای پایه کوتاه و پایه بلند است و نوع سوکت آنها فرق دارد.
وظایف سنسور اکسیژن:
سنسور اکسیژن مقدار اکسیژن در گازهای خروجی را سنجیده و آنرا تبدیل به ولتاژ و اطلاعات را به (ECU) میدهد این سنسور اولا نسبت سوخت و هوا را سنجیده و نسبت را تصحیح می کند و ثانیا تعدیل غنی و رقیق بودن سوخت و هوا را انجام می دهد.

جایگاه سنسور اکسیژن:
در روی اگزوز در قبل از کاتالیست و در بعضی خودروها که دو سنسور اکسیژن دارند یکی در قبل از کاتالیست وبعد از آن قرار دارد.
ساختار سنسور اکسیژن:
از بدنه سرامیکی (چینی) و الکترودهایی از جنس پلاتینیوم و غلاف آن از جنس دی اکسید زیر کونیم و دارای یک المنت گرم شونده می باشدکه دمای سنسور را تا 300 الی 800 درجه سانتی گراد می رساند.
شرح کار سنسور اکسیژن:
این سنسور حساس به تغییرات مقدار اکسیژن دارد و نوک سنسور داخل لوله اگزوز است که با مقدار اکسیژن موجود در اگزوز ایجاد واکنش کرده و تولید سیگنال و آن را به (ECU) ارسال تا مقدار سوخت و هوا را تصحیح کند بصورتی که اگر میزان اکسیژن در اگزوز کم باشد سوخت غنی است و با ارسال سیکنال با ولتاژ کم سوخت را کم می کند و اگر میزان اکسیژن در اگزوز زیاد باشد سوخت رقیق است و با ارسال سیکنال با ولتاژ زیاد سوخت را زیاد می کند.

عیب یابی سنسور اکسیژن:
خرابی سنسور مصرف سوخت را بالا می برد. گرمکن سنسور اکسیژن در دمای 24 درجه سانتی گراد حدود 4 اهم است (دو سیم سفید رنگ)
از پایه های 3و4 دو سیم اتصال و سوکت را جا بزنید دو  سیم را به ولت متر متصل کرده و مقدار ولتاژ بین 0 تا 9/0 ولت باید متغییر باشد.
نکته! این که اگر المنت سوخته باشد خام سوزی و نسبت صحیح سوخت و هوا تنظیم نمی شود چون فعالیت دقیق سنسور در دمای 300 تا 800 درجه سانتی گراد است.
نکته مهم اینکه سنسور اکسیژن دارای مواد رادیو اکتیو بوده که در تشخیص گاز های موجود در اگزوز تاثیر بسزایی دارد که در هنگام تعمیرات باید دقت شود که از تماس نوک سنسور با بدن مخصوصا در زمانی که آن نو است جلوگیری کنید این اثر به مرور زمان در مدت تقریبا یک سال از بین و یا کاهش میابد.
خودرو هایی که دارای سنسور اکسیژن هستند نیاز به تنظیم موتور ندارند.
سوختن سنسور اکسیژن معمولا در زمستان اتفاق می افتد که بدلیل سردی هوا و یا ریختن آب بر روی آن موجب شکستن سرامیک سنسور شده که باعث اتصال برق سنسور و یا سیگنال بصورت خطا ارسال می شود.
برای تعویض سنسور اکسیژن ابتدا چند قطره روغن ترمز ریخته تا زنگ آن بدلیل حرارت توام باز شود بعد اقدام به آچار انداختن و باز کردن سنسور نمایید.

4- سنسور دمای آب (WTS=WATER TEMPERATURE SENSOR)یا (CTS)

سنسور دمای آب از نوع (NTC) بوده(یعنی مقاومت متغیر با ضریب حرارتی منفی) و داخل آن دو عدد سنسور مقاومتی طراحی شده که یکی از آنها برای ارسال سیگنال به ECU و دیگری به پشت آمپر آب میرود.(در خودروی پراید دو تا سنسور جداگانه طراحی شده است)
سنسور دمای آب کار های زیر را انجام می دهد:

1. ایجاد حالت ساسات در حالت سرد بودن خودرو
2. تنظیم زمان پاشش و آدوانس جرقه در موقع گرم شدن خودرو
3. در بعضی از مدل ها فن سیستم خنک کننده را فعال می کند
4. انتقال دمای آب به پشت آمپر آب
5. تامین سوخت بیشتر برای حالت ساسات خودرو سریع تر روشن شود
6. با بالا رفتن دمای موتور و گرم شدن دور موتور را کاهش تا به دور نرمال برسد
7. محل قرارگیری سنسور دمای آب معمولا در اکثر خودرو ها در روی محفظه ترموستات است.

شرح کار سنسور دمای آب (WTC):

با ارسال دمای آب به ECU و با توجه به دمای موتور یا مایع خنک کننده نسبت سوخت و هوا را تصحیح و حالت هایی مثل ساسات را بوجود می آورد برای بهتر روشن شدن خودرو به کمک سنسور دور آرام می شتابد و در بعضی از مدل ها سیستم یونیت فن را و آمپر آب روی پنل را نیز فعال می کند.

عیب یابی سنسور دمای آب (WTC):

در صورت خرابی اگر سنسور دمای زیاد را گزارش کند خودرو در هوای سرد روشن نمی شود. در صورت خرابی اگر سنسور دمای پایین را گزارش کند خودرو به راحتی روشن می شود ولی بعد از گرم شدن خودرو بد کار میکند چون گزارش دمای پایین باعث قرار گیری بیشتر در حالت ساسات بوده و در موقع گرم بودن خودرو باعث خام سوزی و مصرف بیشتر سوخت می شود و در نتیجه موتور بد کار می کند و دوده سیاه در اطراف شمع را می گیرد.

روش تست اهمی سنسور دمای آب (WTC):

سنسور را از خودرو خارج و اهم متر را به دوسر آن متصل و سنسور را در ظرف آب گرمی می گذاریم و با دماسنج دمای آب را مشخص کنیم. سنسور را خارج و آن را در دست گرفته تا دمای آن با دمای بدن مان یکی شود در این صورت دمای 40 درجه سانتی گراد ، مقاومت تقریبی 1.15  کیلو اهم را نشان می دهد.
در حالت سرد بودن مقاومت در سنسور نسبت به حالت گرم بودن بیشتر است.
در هنگام چک کردن خودرو با دستگاه دیاگ اگر میزان دما را  40-  نشان داد سنسور خراب است.
نکته هایی در مورد سنسور دمای آب (WTC):
دمای آب موتور در حالت دور آرام خودرو های فن دار در حیطه دمای فشنگی فن است.
اگر در هوای سرد خودرو روشن نشد و فشنگی آب سالم بود به سراغ استپر موتور بروید.
سنسور کمکی سنسور دمای آب (WTC) سنسور دمای هوا (ATC) است.
سنسور دمای آب (WTC) در خودرو های کاربراتوری کار یک سوئیچ را انجام میدهد یعنی جریان را قطع یا وصل میکند ولی در خودرو های انژکتوری بصورت یک رئوستا یامقاومت متغییر نسبت به دما است .
در خودرو های پژو و سمند وقتی که حرارت بالای 110 درجه برود لامپ استپ روشن میشود که نشان از دمای بالای موتور دارد.
در دمای بالای موتور موقعی که خودرو گرم است ECU بهتر می تواند میزان پاشش را کاهش دهد همچنان سوخت بهینه و احتراق را کاملتر می کند.
در خودرو های 405 و پارس و سمند سه عدد سنسور آب (WTC) وجود دارد:
1- رنگ قهوه ای برای کنترل یونیت فن که دارای دو سیم است.
2- رنگ سبز برای ECU   موتور که دارای دو سیم است.
3- رنگ آبی برای پشت آمپر که دارای یک سیم است.
سنسور دمای آب پراید نوک مشکی و کانکتور سبز است.
در خودرو های RD و پیکان سنسور دمای آب به رنگ آبی است که دارای سه سیم است دو سیم اول برای ECU گزارش و سیم سوم برای پشت آمپر اطلاع رسانی می کند.

5- پتانسیومتر دریچه گاز:

این سنسور سرویس خاصی ندارد و کمکی سنسور مپ (MAP) است. این قطعه موقعیت دریچه گاز را به ولتاژ تبدیل کرده و به (ECU) ارسال می کند و (ECU) طبق معلومات و اطلاعات دیگر جرم سوخت ارسالی را کنترل می کند.
اطلاعات ارسالی از پتانسیومتر در موارد ذیل بکار می رود:

1. حالت های بسته بودن دریچه گاز یا دور آرام و نیمه باز بودن و باز بودن کامل دریچه گاز
2. وضعیت های مختلف از قبیل افزایش شتاب و قطع پاشش سوخت را مشخص می کند.
   محل قرار گیری سنسور دریچه گاز:
   در روی دریچه گازنصب که از یک طرف دریچه گاز به سیم و از طرف دیگر داخل سنسور وارد می شود.
   این سنسور عنصری مقاومتی است که مقاومت آن وابسته به یک حرکت مکانیکی است.

وظایف سنسور دریچه گاز:
در حالت روشن ازطرف (ECU) ولتاژ 5 ولت مثبت به پایه 1 و ولتاژ منفی به پایه 3 متصل میگردد که در حالت دور آرام ولتاژ ارسالی صفر است در نتیجه (ECU) تشخیص می دهد دریچه گاز کاملا بسته است و مدار دور آرام را فعال می کند و در زمان گاز دادن به خودرو ولتاژی از بین 0 تا 5 ولت با توجه به گاز دادن خودرو ارسال تا (ECU) حجم هوای ورودی را محاسبه نموده و میزان پاشش را تنظیم می کند و خروجی این سنسور به دو صورت سیگنال دور هرزگرد یا آرام(IPLE) و سیگنال دور قدرت موتور (PSW) به (ECU) ارسال می گردد.
روش های عیب یابی پتانسیومتر دریچه گاز:
در صورت خرابی باعث قطع سوخت پاش و نوسان در دور های بالا می شود که ممکن است بخاطر کثیفی یا آب خورده گی سنسور باشد.
در صورت خرابی و سرد بودن خودرو دور موتور تا حد نرمال و در موقع گرم شدن خودرو دور موتور تا حالت (CAT OFF) بالا می رود. دو روش کلی برای تست سالم بودن این حسگر وجود دارد که عبارتند از تست اهمی و تست ولتاژی.

تست اهمی پتانسیومتر:
دستگاه مولتی تستر را در وضعیت اهم متر قرار داده و دو سر پروپ را به دو پایه بیرونی وصل میکنیم باید مقاومتی حدود 4 اهم را نمایش دهد حال با دست اهرم گاز را بچرخانید مقاومت قطعه باید تغییر کند در غیر این صورت سنسور خراب است.
تست ولتاژی:
دستگاه مولتی تستر را در وضعیت ولت متر قرارداده (DC) (مستقیم)قرارداده و خودرو را روشن می کنیم دو سوزن را یکی به پایه 1 و دیگری به پایه 3 متصل می کنیم دو سر ولت متر را به دو سوزن وصل می کنیم و به خودرو گاز می دهیم ولتاژ باید 5 ولت باشد و تغییر نکندسپس سوزن و پروپ ها را به تغذیه 5 ولت (پایه 1 ) و دیگری را به ارسال سیگنال (پایه 2 ) وصل باید جریان بین 0 تا 5 ولت با چرخاندن دریچه گاز تغییر نماید.
نکات مهم در مورد پتانسیومتر دریچه گاز:

1. در بعضی خودروها به این سنسور حسگر می گویند نه پتانسیومتر.
2. حسگر دریچه گاز در بعضی خودروها قابل تنظیم است در صورتی که دریچه آن از تنظیم خارج شده باشد که در قسمت پارامتر های دستگاه دیاگ زاویه دریچه گاز باید صفر باشد در غیر این صورت با ابزار مخصوص باید دریچه را تنظیم کرد.

منبع: discounthomelighting.co.uk