چند عدد سکه برای مهریه قابل اجراست

در قانون مدنی ایران، هر تعدادی سکه که به عنوان مهریه تعیین شود، قابل مطالبه است. سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی معیار صدور حکم جلب یا بازداشت زوج است؛ اما مهریه بیش از ۱۱۰ سکه نیز کاملاً قابل مطالبه بوده و پرداخت آن منوط به اثبات استطاعت مالی زوج در دادگاه خواهد بود. این تمایز حقوقی، محور اصلی ابهامات در زمینه اجرای مهریه است و اطلاع از جزئیات آن برای زوجین و خانواده ها از اهمیت بالایی برخوردار است.

مهریه، به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زن در عقد ازدواج، همواره موضوع بحث ها و سوالات فراوانی در جامعه و نظام حقوقی ایران بوده است. ابهامات پیرامون سقف مطالبه، نحوه اجرا و ضمانت های قانونی آن، بسیاری از افراد را به جستجو برای کسب اطلاعات دقیق سوق می دهد. این مقاله با هدف شفاف سازی این ابهامات و ارائه یک تحلیل حقوقی جامع، به بررسی جوانب مختلف مهریه و پاسخ به پرسش های کلیدی در این زمینه می پردازد. ما در این نوشتار، با استناد به قوانین و مقررات جاری، به تفصیل سازوکارهای اجرایی مهریه، محدودیت های قانونی، و شایعات مربوط به تغییرات احتمالی، مانند «قانون ۱۴ سکه» را مورد بررسی قرار خواهیم داد تا خوانندگان با درکی صحیح و کامل، از حقوق و تعهدات خود آگاه شوند.

مهریه در آینه قانون مدنی ایران: مبانی و اقسام

مهریه از دیرباز در فرهنگ و شرع اسلامی و به تبع آن در قانون مدنی ایران، جایگاه ویژه ای داشته است. این حق مالی که به محض انعقاد عقد دائم برای زن ایجاد می شود، از پشتوانه های فقهی و حقوقی محکمی برخوردار است. مواد ۱۰۷۸ تا ۱۱۰۱ قانون مدنی ایران، به تفصیل به مباحث مربوط به مهریه و اقسام آن اختصاص یافته اند. شناخت این مبانی، برای درک چگونگی اجرای مهریه و محدودیت های آن ضروری است.

مبنای قانونی مهریه

مبنای قانونی مهریه در ایران، ریشه در فقه امامیه دارد و با تأکید بر جنبه حمایتی آن از زن در طول زندگی مشترک و پس از آن، در قانون مدنی تدوین شده است. مهریه به عنوان یک دین بر ذمه مرد قرار می گیرد که زن هر زمان بخواهد می تواند آن را مطالبه کند. این حق، نه تنها در زمان طلاق، بلکه در طول زندگی مشترک نیز قابل مطالبه است.

انواع مهریه در قانون ایران

در نظام حقوقی ایران، مهریه به اشکال مختلفی قابل تصور است که هر یک از آن ها دارای احکام و شرایط خاص خود هستند:

• مهرالمسمی: مهریه ای است که در زمان عقد نکاح و با توافق زوجین، میزان و نوع آن به صراحت تعیین و در سند ازدواج ثبت می شود. این رایج ترین نوع مهریه است و شامل هر مال قابل تملکی مانند سکه، طلا، ملک، وجه نقد یا هر شیء با ارزش می شود.
• مهرالمثل: در مواردی که در عقد نکاح مهریه ای تعیین نشده باشد یا تعیین مهریه باطل باشد و میان زوجین نزدیکی واقع شده باشد، دادگاه با توجه به عرف، شأن زن، وضعیت خانوادگی و اجتماعی او و همچنین وضعیت مالی مرد، مهریه ای را به عنوان مهرالمثل تعیین می کند.
• مهرالمتعه: این نوع مهریه نیز در شرایطی مطرح می شود که در عقد نکاح مهریه ای تعیین نشده باشد و طلاق قبل از وقوع نزدیکی اتفاق افتد. در این صورت، دادگاه با در نظر گرفتن وضعیت مالی مرد و نه شأن زن، مبلغ یا مالی را به عنوان مهرالمتعه تعیین می کند تا به زن پرداخت شود.

سقف اجرایی مهریه: معیارها و محدودیت ها

یکی از پرسش های اساسی در خصوص مهریه، مربوط به سقف اجرایی آن است. بسیاری تصور می کنند که مهریه دارای یک سقف مشخص است که مازاد بر آن قابل مطالبه نیست. این تصور تا حد زیادی ناشی از سوءبرداشت از قانون ۱۱۰ سکه مهریه است.

قانون ۱۱۰ سکه: آستانه حکم جلب و حبس

مهم ترین بخش از قوانین اجرایی مهریه، مربوط به ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ است که به سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی اشاره دارد. این قانون تصریح می کند: «چنانچه مهریه، وجه رایج و یا غیر از آن باشد، هرگاه مجموع مهریه تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (۳) قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی است. چنانچه مهریه بیش از این میزان باشد، در خصوص مازاد، صرفاً ملائت زوج ملاک پرداخت است.»

این بدان معناست که اگر مهریه تعیین شده، ۱۱۰ سکه یا کمتر از آن باشد، مرد موظف به پرداخت آن است و در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار، زن می تواند از طریق دادگاه درخواست صدور حکم جلب (و متعاقباً حبس) مرد را تا سقف همین ۱۱۰ سکه داشته باشد. این ۱۱۰ سکه، معیار صدور حکم جلب و اعمال ضمانت اجرایی کیفری است، نه سقف مطالبه مهریه. به عبارت دیگر، این سقف، یک محدودیت برای ضمانت اجرایی حبس است، نه برای اصل دین مهریه.

فرآیند مطالبه این میزان مهریه معمولاً از طریق دادگاه خانواده آغاز می شود. زن با ارائه دادخواست مطالبه مهریه، از دادگاه می خواهد که مرد را به پرداخت مهریه محکوم کند. در صورت صدور حکم قطعی و عدم پرداخت، اجراییه صادر می شود و در صورت عدم اقدام مرد، حکم جلب او تا میزان ۱۱۰ سکه صادر خواهد شد. اگر مرد دادخواست اعسار دهد و اعسار او ثابت شود، دادگاه اقدام به تقسیط مهریه می کند و تا زمانی که اقساط را بپردازد، حکم جلب اجرا نمی شود.

مهریه بیش از ۱۱۰ سکه: چگونه قابل اجراست؟

برخلاف تصور رایج، مهریه ای که بیش از ۱۱۰ سکه تعیین شده باشد، به هیچ وجه از بین نمی رود و همچنان یک دین معتبر بر ذمه مرد باقی می ماند. تفاوت در این است که برای بخش مازاد بر ۱۱۰ سکه، ضمانت اجرای کیفری (حکم جلب) وجود ندارد. به عبارت دیگر، زن نمی تواند برای مهریه بالای ۱۱۰ سکه، مرد را به زندان بیندازد.

برای مطالبه مهریه بیش از ۱۱۰ سکه، ملائت و توانایی مالی مرد ملاک عمل قرار می گیرد. این یعنی زن باید در دادگاه ثابت کند که مرد توانایی پرداخت این میزان مهریه را دارد. دادگاه با بررسی اموال، دارایی ها، شغل و درآمد مرد، در مورد نحوه و میزان پرداخت مازاد بر ۱۱۰ سکه تصمیم گیری می کند. در صورت احراز تمکن مالی، مرد به پرداخت مابقی مهریه محکوم خواهد شد، اما این پرداخت از طریق توقیف اموال و دارایی های او صورت می گیرد، نه از طریق حبس. این شرایط، اهمیت بالای شفافیت مالی و اطلاع از اموال زوج در زمان عقد را برای هر دو طرف پررنگ می سازد.

قانون ۱۴ سکه: واقعیت یا شایعه؟

یکی از موضوعات پربحث در سالیان اخیر، شایعات و اخبار مربوط به تصویب قانون ۱۴ سکه مهریه است. بسیاری از افراد نگران یا امیدوار به این تغییر قانونی هستند. اما آیا واقعاً چنین قانونی به تصویب رسیده است؟

وضعیت فعلی «قانون ۱۴ سکه»

تا این لحظه و بر اساس آخرین اطلاعات رسمی، هیچ قانونی تحت عنوان «قانون ۱۴ سکه» به تصویب نهایی نرسیده و اجرایی نشده است. طرح های مختلفی برای اصلاح قانون مهریه جدید در مجلس شورای اسلامی مطرح شده و در حال بررسی است که یکی از آن ها شامل محدودیت هایی برای مهریه یا اعمال مالیات بر مهریه بیش از یک سقف مشخص (مثلاً ۱۴ سکه) بوده است. این طرح ها با هدف کاهش آمار زندانیان مهریه، جلوگیری از سوءاستفاده از مهریه و تسهیل ازدواج جوانان پیشنهاد شده اند، اما هنوز مراحل قانونی خود را برای تبدیل شدن به قانون طی نکرده اند.

بنابراین، هرگونه ادعایی مبنی بر تصویب و اجرایی شدن «قانون ۱۴ سکه» در حال حاضر صحت ندارد. قانون ۱۱۰ سکه همچنان معیار اصلی برای صدور حکم جلب در مهریه است و تا زمانی که مجلس شورای اسلامی مصوبه ای جدید را به تصویب نرساند و شورای نگهبان آن را تأیید نکند، قوانین فعلی پابرجا خواهند بود. توصیه می شود برای اطلاع از آخرین تغییرات قانونی، صرفاً به منابع رسمی و خبرگزاری های معتبر مراجعه شود.

تاکید می شود که در حال حاضر، هیچ قانونی تحت عنوان «قانون ۱۴ سکه» به تصویب نهایی نرسیده و اجرایی نشده است. ملاک قانونی فعلی برای صدور حکم جلب مهریه، همچنان سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی است.

مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه: تفاوت های کلیدی

نوع تعیین مهریه در سند ازدواج، تأثیر بسزایی در نحوه و زمان مطالبه و اجرای آن دارد. دو نوع اصلی مهریه از این منظر، مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه هستند.

مهریه عندالمطالبه چیست؟

مهریه عندالمطالبه به این معناست که زن می تواند در هر زمان، حتی در طول زندگی مشترک و بدون نیاز به طلاق، مهریه خود را از شوهر مطالبه کند. در این حالت، به محض مطالبه، مرد موظف به پرداخت آن است و هیچ قیدی مبنی بر توانایی مالی او در زمان عقد تعیین نشده است. اگر مرد از پرداخت مهریه عندالمطالبه خودداری کند، زن می تواند از طریق قانونی (اجرای ثبت یا دادگاه) برای وصول آن اقدام کند و در صورت عدم پرداخت ۱۱۰ سکه و عدم اثبات اعسار، حکم جلب صادر خواهد شد. این نوع مهریه، حقوق زن در مهریه را به صورت آنی و بدون قید و شرط مالی زوج تضمین می کند.

مهریه عندالاستطاعه چیست؟

در مقابل، مهریه عندالاستطاعه، به مهریه ای گفته می شود که پرداخت آن مشروط به توانایی مالی مرد است. در این نوع مهریه، زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه و وصول کند که ثابت کند مرد توانایی مالی برای پرداخت آن را دارد. به عبارت دیگر، بار اثبات تمکن مالی بر عهده زن است و بدون اثبات آن، مرد ملزم به پرداخت نخواهد بود و حتی حکم جلب نیز صادر نمی شود. این نوع مهریه معمولاً با درج قید «عندالاستطاعه» در سند ازدواج مشخص می شود و هدف آن حمایت از مرد در برابر فشارهای مالی ناشی از مهریه های سنگین است. انتخاب این نوع مهریه، از بروز مشکلات و زندان مهریه برای زوج در آینده می تواند جلوگیری کند.

فرآیند مطالبه و پرداخت مهریه

مطالبه مهریه، چه عندالمطالبه باشد و چه عندالاستطاعه، فرآیند حقوقی خاص خود را دارد که آگاهی از آن برای زوجین ضروری است. این فرآیند از سال ۱۳۹۱ دستخوش تغییراتی شد که مهم ترین آن، اولویت دادن به مراجعه از طریق اداره ثبت برای توقیف اموال بود.

مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت

یکی از راه های مطالبه مهریه، مراجعه به اجرای ثبت است. زن می تواند با در دست داشتن سند ازدواج به دفترخانه محل تنظیم عقد مراجعه کرده و درخواست صدور اجراییه برای مهریه خود را بنماید. مزیت این روش، سرعت نسبی بیشتر و عدم نیاز به پرداخت هزینه دادرسی بالا در مراحل اولیه است. اجرای ثبت می تواند اموال شناسایی شده مرد را توقیف کند. با این حال، اجرای ثبت تنها صلاحیت توقیف اموال را دارد و نمی تواند حکم جلب صادر کند. در مواردی که اموالی از مرد شناسایی نشود، زن باید برای ادامه فرآیند و درخواست حکم جلب (تا سقف ۱۱۰ سکه) به دادگاه مراجعه کند.

مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده

روش دیگر و جامع تر، مراجعه به دادگاه خانواده است. در این روش، زن با تقدیم دادخواست مطالبه مهریه به دادگاه، مراحل قانونی را طی می کند. مزیت این روش، امکان رسیدگی به تمام جنبه های موضوع، از جمله درخواست حکم جلب، بررسی اعسار زوج و تقسیط مهریه است. دادگاه با بررسی ادله و مستندات، حکم به پرداخت مهریه صادر می کند. در صورت عدم پرداخت و پس از قطعیت حکم، اجراییه صادر شده و در صورت عدم اقدام مرد، دادگاه می تواند تا سقف ۱۱۰ سکه حکم جلب صادر کند. وکیل مهریه می تواند در این مراحل، راهنمایی های ارزشمندی ارائه دهد.

دادخواست اعسار و تقسیط مهریه

پس از محکومیت مرد به پرداخت مهریه، اگر او توانایی پرداخت یکجای مبلغ را نداشته باشد، می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه دهد. این مکانیسم حقوقی، برای حمایت از مردان در شرایط ناتوانی مالی طراحی شده است.

مفهوم دادخواست اعسار

دادخواست اعسار مهریه، به درخواستی اطلاق می شود که مرد پس از صدور حکم قطعی پرداخت مهریه و پیش از اجرای آن، به دادگاه تقدیم می کند. در این دادخواست، مرد باید ثابت کند که توانایی مالی برای پرداخت یکجای مهریه را ندارد و دارایی های او کفاف پرداخت کامل مهریه را نمی دهد. دادگاه با بررسی لیست اموال، حساب های بانکی، شغل و میزان درآمد مرد، در مورد اعسار او تصمیم گیری می کند. اثبات اعسار از اهمیت بالایی برخوردار است و معمولاً نیاز به ارائه مدارک مستدل و شهادت شهود دارد. مرد پس از دریافت اجراییه (خواه از اجرای ثبت یا دادگاه) تا یک ماه فرصت دارد تا دادخواست اعسار خود را تقدیم کند. در غیر این صورت، زن می تواند درخواست جلب زوج بابت مهریه را مطرح نماید.

تقسیط مهریه و شرایط آن

در صورتی که دادگاه، اعسار مرد را احراز کند، حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. این حکم شامل تعیین پیش قسط (که معمولاً مبلغی اندک است) و اقساط ماهانه یا دوره ای می شود. مبلغ و تعداد اقساط بر اساس وضعیت مالی مرد و با نظر دادگاه تعیین می گردد. مهم ترین نکته در خصوص تقسیط مهریه این است که اگر مرد اقساط را به طور منظم پرداخت کند، دیگر حکم جلب او صادر نخواهد شد و از زندان رفتن او جلوگیری می شود. اما در صورت عدم پرداخت منظم اقساط (معمولاً سه قسط متوالی)، زن می تواند مجدداً درخواست صدور حکم جلب را تا سقف ۱۱۰ سکه داشته باشد. قانون مهریه پرداخت اقساطی به منظور جلوگیری از حبس غیرضروری و حمایت از مردان فاقد تمکن مالی ایجاد شده است.

تأثیر تورم و ارزش سکه بر مهریه

یکی از چالش های مهم در پرونده های مهریه، تأثیر تورم بر مهریه و ارزش آن است. با توجه به نوسانات شدید قیمت سکه در سالیان اخیر، این موضوع به یکی از دغدغه های اصلی زوجین و حتی عاملی برای افزایش اختلافات تبدیل شده است.

در قانون مدنی ایران و رویه قضایی، مهریه بر اساس آنچه در سند ازدواج قید شده است (مثلاً تعداد سکه) مطالبه می شود. بنابراین، اگر مهریه به تعداد سکه تعیین شده باشد، مرد موظف به پرداخت همان تعداد سکه است، صرف نظر از اینکه ارزش ریالی آن در زمان عقد چقدر بوده و در زمان مطالبه چقدر شده است. این موضوع به این معناست که ارزش مهریه، با افزایش قیمت سکه افزایش می یابد و این امر می تواند بار مالی سنگینی را بر دوش مردان بگذارد.

برخی معتقدند که باید قانونی برای تعدیل مهریه بر اساس نرخ تورم از زمان عقد تا زمان مطالبه وجود داشته باشد تا عدالت بیشتری برقرار شود. با این حال، در حال حاضر چنین قانونی برای مهریه هایی که به صورت سکه تعیین شده اند، وجود ندارد و قوانین مهریه ۱۴۰۳/۱۴۰۴ نیز در این خصوص تغییر اساسی نداشته است. تنها برای مهریه هایی که به صورت وجه نقد تعیین شده اند، شاخص بانک مرکزی برای محاسبه افزایش ارزش به کار گرفته می شود. این تفاوت در نحوه محاسبه، بر اهمیت انتخاب نوع مهریه در زمان عقد تأکید می کند و ضرورت مشاوره با وکیل مهریه را دوچندان می سازد.

بررسی ابعاد حقوقی مهریه در شرایط خاص

مهریه در شرایط و موقعیت های خاصی نیز احکام حقوقی ویژه ای پیدا می کند که دانستن آن ها ضروری است.

مهریه در صورت فوت زوج یا زوجه

در صورت فوت زوج، مهریه زن از ترکه (اموال باقیمانده) مرد متوفی قابل وصول است. زن به عنوان یکی از بستانکاران متوفی، مقدم بر وراث، حق مطالبه کامل مهریه خود را دارد. فرقی نمی کند مهریه عندالمطالبه باشد یا عندالاستطاعه؛ در هر صورت، زن می تواند مهریه خود را از اموال به جای مانده از همسر مطالبه کند. حتی اگر مهریه عندالاستطاعه باشد، با فوت زوج، این شرط برداشته شده و مهریه به دین حال تبدیل می شود.

در صورت فوت زوجه، مهریه او به ورثه اش به ارث می رسد. ورثه زن (شامل پدر، مادر، و فرزندان او) می توانند به نسبت سهم الارث خود، مهریه را از مرد مطالبه کنند. این حق ورثه نیز مستقل از شرایط مطالبه در زمان حیات زن است و مرد موظف به پرداخت آن به ورثه خواهد بود. این موضوع نشان دهنده ماهیت مالی مهریه و انتقال آن به ورثه در صورت فوت صاحب حق است.

شرایط قانونی بودن مهریه

برای اینکه مهریه از نظر قانونی معتبر و قابل مطالبه باشد، باید شرایط قانونی خاصی را داشته باشد. ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی تصریح می کند که هر چیزی که مالکیت آن جایز باشد و قابلیت تملک را داشته باشد، می تواند به عنوان مهریه قرار گیرد. برخی از این شرایط عبارتند از:

• مالیت داشتن: مهریه باید دارای ارزش مالی باشد، هرچند کم.
• معلوم و معین بودن: نوع و میزان مهریه باید کاملاً مشخص باشد تا ابهامی در آن وجود نداشته باشد.
• قابلیت تسلیم: مهریه باید قابل تحویل دادن و تملک باشد. به عنوان مثال، مهریه نمی تواند مالی باشد که وجود خارجی ندارد یا دسترسی به آن غیرممکن است.
• مالکیت زوج در زمان عقد (در مهرالمسمی): اگر مهریه از اموال معین باشد، باید در زمان عقد، زوج مالک آن باشد یا امکان تملک آن را داشته باشد.

رعایت این شرایط، اعتبار حقوقی مهریه را تضمین می کند و از بروز مشکلات حقوقی در آینده جلوگیری می نماید.

مهریه حال یا مدت دار

مهریه می تواند به دو صورت «حال» یا «مدت دار» در عقد نکاح تعیین شود. مهریه حال به این معناست که زن بلافاصله پس از عقد حق مطالبه آن را دارد و می تواند حتی تا زمان دریافت مهریه، از تمکین خودداری کند (البته در صورتی که حق حبس او ساقط نشده باشد). اما اگر مهریه به صورت مدت دار باشد، زن تنها پس از اتمام مدت تعیین شده می تواند آن را مطالبه کند. در این صورت، زن موظف به تمکین است و می تواند نفقه نیز دریافت کند. این نوع مهریه در عمل کمتر رایج است و عمدتاً در مهریه هایی که به صورت مال غیرنقدی تعیین می شوند، کاربرد دارد.

نکات پایانی و توصیه های حقوقی

در پایان این بررسی جامع، برای تمامی مخاطبین محترم، چه در آستانه ازدواج و چه درگیر مسائل حقوقی مهریه، چند توصیه مهم حقوقی ارائه می شود:

• مشاوره حقوقی پیش از عقد: قبل از تعیین مهریه و امضای سند ازدواج، حتماً با یک وکیل مهریه متخصص خانواده مشورت کنید. این کار به شما کمک می کند تا با درک کامل از حقوق و تعهدات، تصمیمی آگاهانه بگیرید و از ابهامات حقوقی آینده جلوگیری نمایید.
• واقع بینی در تعیین مهریه: تعیین مهریه های سنگین، لزوماً به معنای تضمین زندگی مشترک یا حفظ حقوق زن نیست. واقع بینی و در نظر گرفتن توانایی های مالی مرد در زمان عقد، می تواند از بروز مشکلات آتی و فشارهای مالی ناخواسته جلوگیری کند.
• مدارک و مستندات: در صورت لزوم برای مطالبه مهریه، تمامی مدارک مربوط به عقد، از جمله سند ازدواج، و در صورت امکان، اطلاعات مربوط به اموال و دارایی های زوج را جمع آوری و نگهداری کنید. این مستندات در فرآیند دادرسی و مطالبه مهریه از طریق دادگاه یا ثبت بسیار کمک کننده خواهند بود.
• آگاهی از آخرین قوانین: قوانین ممکن است تغییر کنند. همواره اخبار و اصلاحیه های قانونی را از منابع رسمی و معتبر پیگیری کنید تا از جدیدترین قوانین جدید مطالبه مهریه آگاه باشید و بر اساس آن تصمیم گیری نمایید.

آگاهی از ابعاد حقوقی مهریه، نه تنها به حفظ حقوق طرفین کمک می کند، بلکه می تواند از بروز اختلافات و کشمکش های خانوادگی نیز پیشگیری نماید. با اتخاذ رویکردی مسئولانه و آگاهانه، می توان مسیری هموارتر و عادلانه تر را در زندگی مشترک طی کرد.