ارش دو درصد دیه کامل
ارش دو درصد دیه کامل
ارش دو درصد دیه کامل به معنای جبران خسارت برای صدماتی است که در قانون دیه مشخصی ندارند و مقدار آن توسط قاضی با نظر پزشکی قانونی تعیین می شود. این مبلغ معادل دو درصد از کل دیه کامل انسان در سال جاری است که به دلیل نوع، شدت و تأثیر آسیب وارده بر سلامت فرد مجنی علیه محاسبه و پرداخت می گردد. در نظام حقوقی ایران، شناخت دقیق این مفهوم و نحوه محاسبه آن برای احقاق حقوق افراد آسیب دیده حیاتی است و به وکلای دادگستری، مشاوران حقوقی و دانشجویان رشته حقوق نیز دیدگاهی جامع ارائه می دهد.
در این مقاله به بررسی جامع و تخصصی مفهوم ارش، به ویژه ارش دو درصد دیه کامل، می پردازیم. از تعریف بنیادین ارش و تفاوت های کلیدی آن با دیه مقدر گرفته تا مبانی قانونی، نحوه دقیق محاسبه با ارائه مثال های کاربردی برای سال جاری (۱۴۰۳)، و فرآیند مطالبه و دریافت آن، تمامی ابعاد این موضوع پیچیده حقوقی را روشن می سازیم. هدف، ارائه یک منبع معتبر و کاربردی است که مخاطبان را قادر سازد تا با آگاهی کامل در مسیر حقوقی خود گام بردارند و از حقوق خود دفاع کنند.
۱. ارش چیست؟ تعریفی حقوقی و ماهوی
ارش یکی از مفاهیم بنیادین و در عین حال پیچیده در فقه و حقوق کیفری ایران است که به جبران خسارات بدنی ناشی از جرائم علیه تمامیت جسمانی افراد می پردازد. برخلاف دیه که دارای مقادیر مشخص و از پیش تعیین شده در شرع و قانون است، ارش برای صدماتی اعمال می شود که برای آن ها دیه مقدر تعیین نشده است. این تفاوت ماهوی، ارش را به ابزاری انعطاف پذیر برای برقراری عدالت در موارد خاص تبدیل می کند.
۱.۱. مبانی قانونی ارش در قانون مجازات اسلامی
قانون مجازات اسلامی جمهوری اسلامی ایران، در ماده ۴۴۹، به صراحت به تعریف ارش پرداخته است. بر اساس این ماده، ارش، دیه غیرمقدری است که مقررات مربوط به دیه مقدر در مورد آن نیز اجرا می شود، مگر اینکه در قانون ترتیب دیگری بیان شده باشد. این ماده قانونی، سنگ بنای تعیین و محاسبه ارش را فراهم می آورد و نقش قاضی و کارشناس پزشکی قانونی را در این فرآیند پررنگ می کند.
تعیین میزان ارش بر عهده قاضی است که با جلب نظر کارشناس (معمولاً پزشکی قانونی) و با در نظر گرفتن نوع و کیفیت جنایت، تأثیر آن بر سلامت مجنی علیه و میزان خسارت وارده، صورت می پذیرد. این رویکرد، امکان ارزیابی دقیق تر و عادلانه تر آسیب ها را فراهم می آورد، به ویژه برای صدماتی که ماهیت آن ها به گونه ای است که نمی توان یک مبلغ ثابت برای آن ها تعیین کرد.
۱.۲. موارد کاربرد و شناسایی ارش
ارش در مواردی به کار گرفته می شود که جنایت وارده بر نفس، عضو یا منفعت انسان، در قانون دیه مقدر و مشخصی ندارد. این شامل طیف وسیعی از آسیب ها می شود، از جمله:
- جراحات و صدماتی که در فهرست دیات مقدر به صراحت ذکر نشده اند.
- نقص عضو یا از بین رفتن منافعی که برای آن ها مقدار معینی تعیین نشده است.
- آسیب هایی که منجر به کاهش عملکرد یا زیبایی عضو شده اند اما به حد قطع یا از کارافتادگی کامل نمی رسند.
به عنوان مثال، آسیب به تاندون های خاصی از دست، کوفتگی های شدید که منجر به اختلال موقت یا جزئی می شوند، یا برخی صدمات به بافت های نرم، می توانند مشمول ارش قرار گیرند. در این شرایط، پزشک قانونی با معاینه دقیق، میزان نقص یا آسیب را به صورت درصدی از دیه کامل یا دیه عضو مربوطه تعیین و به دادگاه اعلام می کند.
۲. تمایز ارش از دیه: تفاوت های اساسی در نظام حقوقی ایران
با وجود اینکه هر دو مفهوم ارش و دیه به جبران خسارات بدنی ناشی از جرائم می پردازند، اما تفاوت های ماهوی و اجرایی قابل توجهی بین آن ها وجود دارد که شناخت این تمایزات برای درک صحیح نظام جبران خسارت در حقوق ایران ضروری است. این تفاوت ها هم در مبنای تعیین، هم در سقف مبلغ و هم در مهلت پرداخت نمود پیدا می کنند.
۲.۱. تفاوت در تعیین میزان و ماهیت
دیه، مالی است که مقدار آن در شرع مقدس اسلام و قانون مجازات اسلامی به صورت دقیق و مشخص تعیین شده است. برای مثال، دیه کامل انسان، دیه از بین بردن یک چشم، یا قطع یک دست، مبالغ ثابت و از پیش تعیین شده ای دارند که هر ساله توسط رئیس قوه قضائیه اعلام می شوند. این مقادیر، بسته به نوع و شدت جنایت، ثابت و غیرقابل تغییر هستند.
در مقابل، ارش دیه ای غیرمقدر است. به این معنا که مقدار آن در شرع یا قانون به صورت صریح و ثابت مشخص نشده است. تعیین میزان ارش بر عهده قاضی رسیدگی کننده به پرونده است که این تصمیم را با اتکا به نظر کارشناسی پزشکی قانونی و با توجه به معیارهایی نظیر نوع و کیفیت جنایت، تأثیر آن بر سلامت جسمی و روحی مجنی علیه، و میزان خسارت وارده اتخاذ می کند. این تفاوت ماهوی، ارش را به ابزاری منعطف تر برای پوشش دادن آسیب های متنوع و غیرکلیشه ای تبدیل کرده است.
۲.۲. تفاوت های جنسیتی و سقف ارش
یکی دیگر از تفاوت های عمده ارش و دیه، در نحوه اعمال تفاوت های جنسیتی است. در پرداخت دیه برای برخی از جنایات وارده بر اعضا و منافع، مبلغ دیه برای زنان نصف مردان است. اما قانون گذار در مورد ارش رویکرد متفاوتی در پیش گرفته است.
بر اساس ماده ۵۶۲ قانون مجازات اسلامی، در موارد ارش، میان زن و مرد تفاوتی وجود ندارد؛ اما میزان ارش جنایت وارده بر اعضا و منافع زن نباید بیش از دیه همان عضو یا منفعت در زن باشد، حتی اگر با ارش همان جنایت در مرد برابر باشد.
این ماده نشان می دهد که در تعیین اصل مبلغ ارش، جنسیت تأثیری ندارد، اما سقف پرداختی برای زن، معادل دیه مقدر همان عضو یا منفعت در زن (که نصف مرد است) خواهد بود. این یعنی، اگر برای یک آسیب خاص، ارش تعیین شده به فرض ۱۰۰ میلیون تومان باشد و دیه همان عضو در مرد ۲۰۰ میلیون و در زن ۱۰۰ میلیون باشد، زن می تواند همان ۱۰۰ میلیون ارش را دریافت کند. اما اگر ارش تعیین شده برای همان آسیب ۱۵۰ میلیون تومان باشد، زن حداکثر ۱۰۰ میلیون (سقف دیه آن عضو در زن) را دریافت خواهد کرد.
۲.۳. مهلت پرداخت: دیه مقدر در برابر ارش غیرمقدر
در خصوص مهلت پرداخت، دیه مقدر دارای بازه های زمانی مشخصی است که در قانون مجازات اسلامی تعیین شده اند. این مهلت ها بسته به نوع جنایت (عمد، شبه عمد، یا خطای محض) از یک تا سه سال متغیر است. اما برای ارش، قانون گذار صراحتاً مهلتی تعیین نکرده است. نظریات مشورتی اداره حقوقی قوه قضائیه نیز تأیید کرده اند که مهلت های تعیین شده برای دیه، شامل ارش نمی شود. این به آن معناست که مطالبه و پرداخت ارش مهلت قانونی صریحی ندارد و پس از صدور حکم قطعی، محکوم علیه موظف به پرداخت آن است و عدم پرداخت می تواند منجر به پیگیری های قانونی از جمله توقیف اموال شود.
۲.۴. ارش و محدودیت مبلغی آن
نکته مهم دیگر، محدودیت مبلغ ارش است. بر اساس ماده ۵۴۸ قانون مجازات اسلامی، مقدار ارش برای یک جنایت نباید بیش از دیه مقدر همان عضو یا منفعت باشد. این بدان معناست که اگر برای عضوی دیه مقدر وجود دارد و ارش نیز برای آسیب جزئی به همان عضو تعیین می شود، مبلغ ارش هرگز نباید از دیه کامل آن عضو تجاوز کند. این اصل، چارچوبی برای جلوگیری از تعیین مبالغ نامتعارف ارش فراهم می آورد.
| ویژگی | دیه | ارش |
|---|---|---|
| تعیین میزان | مبلغ مشخص و از پیش تعیین شده در شرع و قانون (مقدر) | مبلغ نامشخص، تعیین با نظر قاضی و کارشناس پزشکی قانونی (غیرمقدر) |
| تفاوت جنسیتی | در برخی موارد، مبلغ برای زن نصف مرد است. | در اصل مبلغ تفاوتی ندارد، اما سقف ارش برای زن نباید بیش از دیه همان عضو در زن باشد. |
| مهلت پرداخت | دارای مهلت های قانونی مشخص (۱، ۲ یا ۳ سال) | فاقد مهلت قانونی صریح |
| سقف مبلغ | مبلغ ثابت و مشخص است. | نباید از دیه مقدر همان عضو یا منفعت بیشتر باشد. |
۳. مفهوم دو درصد دیه کامل در گزارش پزشکی قانونی
عبارت دو درصد دیه کامل یکی از رایج ترین عباراتی است که در گزارش های پزشکی قانونی مشاهده می شود و نشان دهنده میزان مشخصی از آسیب و در نتیجه، مبلغ ارش است. درک دقیق این مفهوم برای افرادی که با چنین گزارشی مواجه شده اند، از اهمیت بالایی برخوردار است.
۳.۱. نقش پزشکی قانونی در ارزیابی و تعیین درصد آسیب
پزشکی قانونی به عنوان بازوی کارشناسی دستگاه قضا، نقش محوری در ارزیابی صدمات بدنی و تعیین میزان آسیب وارده دارد. پس از معاینه دقیق مجنی علیه، کارشناسان پزشکی قانونی با بررسی نوع جراحت، شدت آن، تأثیر بر عملکرد عضو یا منفعت، و گاهی تأثیر بر زیبایی، نظریه کارشناسی خود را ارائه می دهند. در این نظریه، ممکن است میزان نقص یا کاهش عملکرد ناشی از آسیب به صورت درصدی از دیه کامل انسان، یا درصدی از دیه عضو مربوطه اعلام شود.
زمانی که پزشکی قانونی دو درصد دیه کامل را برای یک آسیب اعلام می کند، به این معناست که شدت آسیب وارده معادل دو درصد از میزان خسارت جبران ناپذیری است که یک فرد می تواند متحمل شود و این درصد مبنای محاسبه ارش قرار می گیرد. این ارزیابی دقیق، پایه و اساس صدور رأی عادلانه از سوی دادگاه را فراهم می آورد.
۳.۲. مصادیق آسیب هایی که منجر به دو درصد ارش می شوند
تعیین دقیق مصادیق آسیب هایی که منجر به دو درصد ارش دیه کامل می شوند، دشوار است زیرا هر پرونده ای شرایط خاص خود را دارد و نظر کارشناسی پزشکی قانونی در هر مورد منحصر به فرد است. با این حال، به طور کلی می توان گفت که این درصد ارش برای آسیب های جزئی و خفیف که منجر به نقص عضو دائمی یا شدید نمی شوند، تعیین می گردد. برخی از مثال هایی که ممکن است منجر به تعیین این میزان ارش شوند، عبارتند از:
- کوفتگی های شدید که منجر به تورم و درد قابل توجهی برای مدتی مشخص می شوند و بدون آسیب به استخوان یا مفاصل باشند.
- خراشیدگی های عمیق یا پارگی های کوچک بافت نرم که نیاز به بخیه داشته اند و اثرات جزئی یا موقتی بر عملکرد دارند.
- کشیدگی های خفیف تاندون ها یا رباط ها که با استراحت و درمان بهبود می یابند و نقص عملکرد دائمی ایجاد نمی کنند.
- آسیب های جزئی به مفاصل یا استخوان ها که منجر به شکستگی نشده اند و صرفاً تورم و محدودیت حرکتی موقت ایجاد کرده اند.
همواره باید به این نکته توجه داشت که این موارد صرفاً مثال هایی کلی هستند و تشخیص نهایی میزان ارش و درصد آن، با پزشک قانونی و تأیید قاضی خواهد بود.
۴. راهنمای جامع محاسبه ارش دو درصد دیه کامل
یکی از مهمترین سؤالاتی که برای افراد آسیب دیده و مراجعین به دستگاه قضایی پیش می آید، نحوه محاسبه و مبلغ دقیق ارش است. با توجه به اینکه ارش غیرمقدر است، محاسبه آن نیازمند درک صحیحی از فرمول و نرخ دیه سال جاری است. در این بخش، به صورت گام به گام به محاسبه ارش دو درصد دیه کامل می پردازیم.
۴.۱. فرمول استاندارد محاسبه ارش
محاسبه ارش، به ویژه زمانی که پزشکی قانونی درصدی از دیه کامل را اعلام می کند، از یک فرمول استاندارد و شفاف پیروی می کند. این فرمول به شرح زیر است:
مبلغ ارش = (مبلغ دیه کامل انسان در سال جاری) × (درصد ارش اعلام شده توسط پزشکی قانونی)
این فرمول ساده، پایه و اساس تعیین مبلغ ارش است. مهمترین پارامتر در این فرمول، مبلغ دیه کامل انسان در سال جاری است که هر ساله توسط رئیس قوه قضائیه اعلام و به اطلاع عموم می رسد. درصد ارش نیز عددی است که در نظریه کارشناسی پزشکی قانونی قید می شود و نشان دهنده شدت و گستردگی آسیب وارده است.
۴.۲. مبلغ دیه کامل در سال ۱۴۰۳ و محاسبه ۲ درصد ارش
برای ارائه یک مثال کاربردی و ملموس، از نرخ دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۳ استفاده می کنیم. طبق اعلام رسمی قوه قضائیه، مبلغ دیه کامل انسان در ماه های غیرحرام برای سال ۱۴۰۳، یک میلیارد و ششصد میلیون تومان (۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان) تعیین شده است. بر این اساس، محاسبه دو درصد ارش دیه کامل به شرح زیر خواهد بود:
- مبلغ دیه کامل در سال ۱۴۰۳: ۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان.
- درصد ارش اعلام شده توسط پزشکی قانونی: ۲ درصد (یا ۰.۰۲).
- محاسبه: مبلغ ارش = ۱,۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان × ۰.۰۲ = ۳۲,۰۰۰,۰۰۰ تومان.
بنابراین، در سال ۱۴۰۳، مبلغ دو درصد ارش دیه کامل، سی و دو میلیون تومان (۳۲,۰۰۰,۰۰۰ تومان) خواهد بود. این محاسبه به صورت شفاف نشان می دهد که چگونه یک درصد کوچک از دیه کامل می تواند به مبلغ قابل توجهی از جبران خسارت منجر شود.
۴.۳. اهمیت به روزرسانی اطلاعات نرخ دیه
یکی از نکات بسیار حائز اهمیت در محاسبه ارش و دیه، به روز بودن اطلاعات مربوط به نرخ دیه است. مبلغ دیه کامل انسان هر ساله توسط قوه قضائیه تعیین و اعلام می شود و این نرخ مبنای تمامی محاسبات دیات و ارش در آن سال قرار می گیرد. عدم توجه به نرخ دیه سال جاری می تواند منجر به اشتباه در محاسبات و تضییع حقوق فرد آسیب دیده یا پرداخت بیش از حد از سوی محکوم علیه شود.
لذا، توصیه اکید می شود که قبل از هرگونه محاسبه و اقدام حقوقی، آخرین نرخ مصوب دیه برای سال وقوع جرم یا صدور حکم قضایی مورد بررسی قرار گیرد. این اطلاعات معمولاً در وب سایت های رسمی قوه قضائیه و مراجع حقوقی معتبر قابل دسترس هستند.
۵. فرآیند مطالبه و اجرای حکم ارش
مطالبه و دریافت ارش، فرآیندی قانونی است که نیازمند طی مراحل مشخصی در دستگاه قضایی است. آگاهی از این مراحل به افراد آسیب دیده کمک می کند تا با آمادگی بیشتری پرونده خود را پیگیری کنند و حقوقشان تضییع نشود.
۵.۱. مراحل قضایی مطالبه ارش
فرآیند مطالبه ارش معمولاً از گام های زیر تشکیل می شود:
- ثبت شکایت و تشکیل پرونده: فرد آسیب دیده (مجنی علیه) باید با مراجعه به دادسرا یا مراجع قضایی ذی صلاح، شکایت خود را ثبت کرده و پرونده ای قضایی تشکیل دهد.
- ارجاع به پزشکی قانونی: پس از ثبت شکایت، مجنی علیه به پزشکی قانونی ارجاع داده می شود تا صدمات وارده به صورت دقیق مورد معاینه و ارزیابی قرار گیرد.
- دریافت نظریه کارشناسی پزشکی قانونی: پزشکی قانونی پس از بررسی، نظریه کارشناسی خود را ارائه می کند که در آن، نوع جراحت، شدت آسیب و در صورت لزوم، درصد ارش یا دیه مربوطه قید می شود. این نظریه، اصلی ترین سند برای تعیین میزان جبران خسارت است.
- رسیدگی در دادگاه و صدور رأی: نظریه پزشکی قانونی به دادگاه ارائه می شود. دادگاه با بررسی این نظریه، سایر مدارک و شواهد، و استماع اظهارات طرفین، نسبت به صدور رأی قضایی اقدام می کند. در این رأی، مبلغ نهایی ارش که باید پرداخت شود، مشخص می گردد.
پیگیری دقیق این مراحل و همکاری با مراجع قضایی و پزشکی قانونی، نقش مهمی در موفقیت آمیز بودن مطالبه ارش دارد.
۵.۲. ضمانت اجرای پرداخت ارش و دعوای اعسار
همانطور که پیش تر اشاره شد، برخلاف دیه، ارش مهلت قانونی صریحی برای پرداخت ندارد. با این حال، پس از صدور رأی قطعی از سوی دادگاه، محکوم علیه (کسی که به پرداخت ارش محکوم شده است) موظف است مبلغ ارش را پرداخت کند. در صورت امتناع از پرداخت، مجنی علیه (محکوم له) می تواند از طریق مراجع قضایی اقدام به توقیف اموال محکوم علیه کند. ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، امکان بازداشت محکوم علیه را تا زمان پرداخت دین، اثبات اعسار، یا جلب رضایت محکوم له فراهم می آورد.
چنانچه محکوم علیه توانایی مالی برای پرداخت یکجای مبلغ ارش را نداشته باشد، می تواند دعوای اعسار از پرداخت ارش را مطرح کند. برای این منظور، باید ظرف مدت ۳۰ روز از ابلاغ اجرائیه، ضمن ارائه فهرست کامل دارایی های خود و استشهادیه شهود، دادخواست اعسار را به دادگاه تقدیم کند. دادگاه پس از بررسی شرایط و مدارک، در صورت احراز اعسار، می تواند حکم به تقسیط مبلغ ارش صادر کند.
۵.۳. نقش وکیل در فرآیند مطالبه ارش
با توجه به پیچیدگی های حقوقی و فنی مربوط به پرونده های ارش، از جمله تفسیر نظریه های پزشکی قانونی، استناد به مواد قانونی مرتبط، و پیگیری دقیق مراحل قضایی، حضور وکیل متخصص می تواند بسیار مثمر ثمر باشد. وکیل با تجربه در این زمینه می تواند به مجنی علیه در تمامی مراحل، از ثبت شکایت اولیه و ارجاع به پزشکی قانونی گرفته تا دفاع در دادگاه و پیگیری اجرای حکم، مشاوره و نمایندگی حقوقی ارائه دهد. همچنین، در صورت لزوم، در پرونده های اعسار نیز می تواند راهنمایی های لازم را ارائه کند.
۶. نکات حقوقی تکمیلی در مورد ارش
علاوه بر مباحث اصلی، برخی نکات تکمیلی و ظرایف حقوقی در مورد ارش وجود دارد که می تواند برای درک کامل این مفهوم و مدیریت پرونده های مرتبط با آن مفید باشد.
۶.۱. تاثیر ماه حرام بر ارش: یک استثنای مهم
در نظام حقوقی ایران، یکی از ویژگی های دیه مقدر، افزایش آن در ماه های حرام است. در صورت وقوع جنایت منجر به فوت در یکی از ماه های حرام (محرم، رجب، ذی القعده و ذی الحجه)، مبلغ دیه یک سوم افزایش می یابد. اما نکته حائز اهمیت این است که این افزایش شامل ارش نمی شود و صرفاً مختص دیه مقدر است. این تمایز نشان می دهد که قانون گذار در مورد ارش، که ماهیتی غیرمقدر دارد و بر اساس نظر کارشناسی تعیین می شود، رویکرد متفاوتی در پیش گرفته است.
۶.۲. اعتراض به نظریه پزشکی قانونی
ممکن است فرد آسیب دیده یا محکوم علیه به درصد ارش اعلام شده توسط پزشکی قانونی اعتراض داشته باشند. این حق اعتراض به رسمیت شناخته شده است. در صورتی که هر یک از طرفین به نظریه پزشکی قانونی معترض باشند، می توانند با ارائه دلایل و مستندات کافی، درخواست ارجاع مجدد به هیئت کارشناسی پزشکی قانونی را از دادگاه مطرح کنند. در چنین مواردی، پرونده به هیئتی متشکل از چندین پزشک متخصص ارجاع داده می شود تا نظریه دقیق تر و جامع تری ارائه شود و عدالت به نحو احسن اجرا گردد.
۶.۳. امکان جمع ارش و دیه یا چندین ارش
در برخی موارد، ممکن است یک جنایت منجر به آسیب های متعددی شود که برخی از آن ها مشمول دیه مقدر و برخی دیگر مشمول ارش باشند. در چنین شرایطی، امکان مطالبه همزمان دیه و ارش وجود دارد. به عنوان مثال، اگر در اثر یک حادثه، فردی هم دچار شکستگی استخوان (که دیه مقدر دارد) و هم دچار آسیب به تاندون ها (که ممکن است مشمول ارش شود) گردد، می تواند هر دو را مطالبه کند. همچنین، در صورتی که آسیب های متعددی وجود داشته باشد که هر کدام مشمول ارش جداگانه شوند، می توان برای هر یک ارش مطالبه کرد، البته با رعایت این شرط که مجموع ارش ها از دیه کامل آن عضو یا منفعت بیشتر نشود.
نتیجه گیری
در نهایت، ارش دو درصد دیه کامل یکی از مفاهیم حیاتی در نظام حقوقی ایران است که به جبران خسارات بدنی ناشی از صدماتی می پردازد که دیه مقدر ندارند. این مبلغ، که توسط قاضی با استناد به نظریه کارشناسی پزشکی قانونی تعیین می شود، معادل دو درصد از کل دیه کامل انسان در سال جاری است و در سال ۱۴۰۳ برابر با سی و دو میلیون تومان محاسبه می گردد. تفاوت های کلیدی ارش با دیه مقدر در ماهیت غیرمقدر بودن، نحوه تعیین میزان، عدم تأثیر مستقیم جنسیت بر اصل مبلغ و مهلت پرداخت آن است.
درک صحیح این فرآیندها و نکات حقوقی، به افراد آسیب دیده کمک می کند تا با آگاهی و اطمینان بیشتری به پیگیری حقوق خود بپردازند. با توجه به پیچیدگی های موجود در هر پرونده، توصیه می شود در صورت مواجهه با چنین مسائلی، حتماً از مشاوره و راهنمایی متخصصان حقوقی و وکلای دادگستری بهره مند شوید تا از تضییع حقوق خود جلوگیری به عمل آید.