نمونه دادخواست مطالبه نفقه زوجه و فرزند

مطالبه نفقه زوجه و فرزند، حقی قانونی و شرعی است که در صورت عدم پرداخت از سوی زوج، می توان از طریق دادگاه آن را مطالبه کرد. تنظیم صحیح دادخواست مشترک برای نفقه همسر و فرزندان، نیازمند آگاهی دقیق از اصول حقوقی و رویه های قضایی است.

این مقاله، راهنمایی جامع و کاربردی برای اشخاصی است که قصد دارند به صورت یکپارچه برای مطالبه نفقه خود و فرزندانشان اقدام کنند. در این راستا، ضمن تبیین مبانی قانونی و شرایط احراز این حق، مراحل گام به گام تنظیم و ثبت دادخواست ارائه خواهد شد. با مطالعه دقیق این مطلب، قادر خواهید بود با بینش حقوقی کافی، نمونه دادخواست مطالبه نفقه زوجه و فرزند را تنظیم و برای احقاق حقوق قانونی خود و عزیزانتان اقدام نمایید. هدف ما ارائه اطلاعاتی کامل و متمایز است تا هیچ ابهامی در مسیر قانونی شما باقی نماند و با کمترین سردرگمی، به نتیجه مطلوب برسید.

مبانی حقوقی نفقه: تعاریف و مسئولیت ها

نفقه، یکی از مهم ترین و اساسی ترین حقوق مالی در روابط خانوادگی است که قانون گذار برای حمایت از اعضای خانواده، آن را پیش بینی کرده است. درک صحیح از مفاهیم و مسئولیت های قانونی مرتبط با نفقه، اولین گام برای احقاق این حق است.

تعریف جامع نفقه در قانون مدنی

بر اساس ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی ایران، نفقه عبارت است از «همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، خوراک، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج، به تشخیص دادگاه». این تعریف نشان می دهد که نفقه صرفاً شامل خوراک و پوشاک نیست، بلکه طیف وسیعی از نیازهای معیشتی و اجتماعی را در بر می گیرد. در مورد فرزندان نیز، نفقه شامل تأمین تمامی نیازهای اساسی آن ها متناسب با شأن خانوادگی و وضعیت سنی و تحصیلی شان است.

نفقه زوجه: شرایط و ماهیت آن

نفقه زوجه، حق و تکلیف متقابلی است که پس از عقد دائم و صحیح، بر عهده زوج قرار می گیرد. این حق دارای ویژگی های خاصی است:

1. دائم و مستمر بودن: نفقه زوجه تا زمانی که رابطه زوجیت پابرجاست و زوجه تمکین می کند، به قوت خود باقی است.
2. عدم شرط استطاعت زوج: بر خلاف نفقه اقارب، پرداخت نفقه زوجه مشروط به استطاعت مالی زوج نیست. حتی اگر زوج از تمکن مالی کافی برخوردار نباشد، همچنان مکلف به پرداخت نفقه همسرش است.
3. قابلیت مطالبه گذشته (معوقه): زن می تواند نفقه معوقه خود را برای سالیان گذشته نیز مطالبه کند.

نفقه اقارب (فرزندان): شرایط و ماهیت آن

نفقه فرزندان که ذیل نفقه اقارب قرار می گیرد، دارای شرایط و ماهیت متفاوتی است. مهم ترین تفاوت ها عبارتند از:

1. مشروط به فقر فرزند: پرداخت نفقه فرزندان مشروط به این است که خود فرزندان توانایی تأمین معیشت خود را نداشته باشند. به عبارت دیگر، نفقه فرزند برای رفع نیازهای اساسی آن هاست.
2. مشروط به تمکن منفق: مسئولیت پرداخت نفقه فرزندان، مشروط به توانایی مالی کسی است که مکلف به پرداخت نفقه است (پدر، جد پدری، مادر).
3. اصولاً عدم قابلیت مطالبه گذشته: نفقه گذشته فرزندان، برخلاف نفقه زوجه، اصولاً قابل مطالبه نیست، مگر در موارد خاص و با توافق طرفین. هدف از نفقه فرزند، تأمین نیازهای جاری آن هاست.

تفاوت های کلیدی بین نفقه زوجه و نفقه فرزندان

تفاوت های بنیادین میان نفقه زوجه و فرزندان در چندین بُعد قابل بررسی است:

• شرط تمکین: برای استحقاق نفقه زوجه، تمکین او (اطاعت از وظایف زوجیت) شرط اساسی است. در حالی که نفقه فرزندان ارتباطی به تمکین مادر ندارد.
• شرط استطاعت: نفقه زوجه بدون توجه به استطاعت مالی زوج واجب است، اما نفقه فرزندان مشروط به تمکن مالی پدر، جد پدری و سپس مادر است.
• نفقه معوقه: زوجه می تواند نفقه گذشته خود را مطالبه کند، در حالی که نفقه معوقه فرزندان اصولاً قابل مطالبه نیست.
• اولویت بندی پرداخت: در صورت محدودیت منابع مالی، نفقه زوجه بر نفقه سایر اقارب (از جمله فرزندان) مقدم است.

مسئولیت های قانونی پرداخت نفقه

مسئولیت پرداخت نفقه بر اساس قانون مدنی، به ترتیب و اولویت خاصی تعیین شده است:

• نفقه زوجه: این مسئولیت به طور کامل و انحصاری بر عهده زوج است (ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی).
• نفقه فرزندان:
  1. پدر: در اولویت نخست، مسئولیت پرداخت نفقه فرزندان بر عهده پدر است (ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی).
  2. جد پدری: در صورت فوت پدر یا عدم توانایی او در پرداخت نفقه، جد پدری (پدرِ پدر) عهده دار این مسئولیت خواهد بود.
  3. مادر: در صورتی که پدر و جد پدری هر دو فوت کرده یا قادر به پرداخت نفقه نباشند، مسئولیت پرداخت نفقه فرزندان بر عهده مادر قرار می گیرد (ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی و ماده ۶ قانون حمایت خانواده). این مسئولیت مشروط به استطاعت مالی مادر است.

مسئولیت پرداخت نفقه فرزندان، یک حق مستقل و غیرقابل سلب است و حتی در صورت طلاق یا عدم تمکین زوجه، پدر و در صورت عدم توانایی او، جد پدری، کماکان مکلف به پرداخت نفقه فرزندان خود هستند.

ضمانت های اجرایی عدم پرداخت نفقه

قانون گذار برای اطمینان از اجرای حقوق نفقه، ضمانت های اجرایی حقوقی و کیفری را در نظر گرفته است:

• ضمانت حقوقی: زوجه و یا به نمایندگی از فرزندان، می تواند با تقدیم دادخواست مطالبه نفقه به دادگاه خانواده، حکم به پرداخت نفقه معوقه و جاری را از دادگاه مطالبه کند. پس از صدور حکم قطعی و تقاضای اجرائیه، می توان از طریق توقیف اموال زوج، کسر از حقوق یا سایر روش های قانونی، نسبت به وصول نفقه اقدام کرد.
• ضمانت کیفری (ترک انفاق): ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، ترک انفاق را جرم انگاری کرده است. در صورتی که زوج با وجود استطاعت مالی، از پرداخت نفقه همسر و یا فرزندان خود خودداری کند، می تواند به مجازات حبس (از سه ماه و یک روز تا پنج ماه) محکوم شود. لازم به ذکر است که برای شکایت کیفری ترک انفاق، باید عدم پرداخت نفقه در حال حاضر وجود داشته باشد و صرف عدم پرداخت نفقه گذشته، موجب جرم ترک انفاق نخواهد بود.

شرایط مطالبه نفقه: نکات کلیدی برای زوجه و فرزندان

برای اینکه مطالبه نفقه به نتیجه مطلوب برسد، لازم است شرایط قانونی خاصی برای هر یک از زوجه و فرزندان احراز شود. شناخت این شرایط، به تنظیم دقیق تر دادخواست و افزایش شانس موفقیت در پرونده کمک می کند.

شرایط مطالبه نفقه زوجه

استحقاق نفقه برای زوجه، تابع شرایطی است که مهم ترین آن ها عبارتند از:

1. لزوم عقد دائم و صحت آن: نفقه تنها در عقد دائم و صحیح به زن تعلق می گیرد. در عقد موقت (صیغه)، تنها در صورتی نفقه به زن تعلق می گیرد که در متن عقد بر آن تصریح شده باشد.
2. تمکین عام و خاص زوجه: اصلی ترین شرط برای استحقاق نفقه، تمکین زوجه از همسرش است.
   • تمکین عام: به معنی اقامت در منزل مشترک و ایفای وظایف کلی زوجیت است.
   • تمکین خاص: به معنی اجابت درخواست های جنسی مشروع و عرفی زوج است. در صورت عدم تمکین زوجه بدون عذر موجه، وی ناشزه محسوب شده و نفقه به او تعلق نخواهد گرفت.
3. موارد استثناء از شرط تمکین: در برخی موارد، حتی با عدم تمکین زوجه، حق نفقه او ساقط نمی شود. این موارد عبارتند از:
   • خوف ضرر بدنی، مالی یا شرافتی: اگر زوجه از زندگی با زوج به دلیل خطر جانی، مالی یا آبرویی بیمناک باشد، می تواند از تمکین خودداری کرده و همچنان مستحق نفقه باشد.
   • حق حبس: اگر مهریه زن حال باشد (مدت دار نباشد) و زوج آن را نپرداخته باشد، زن می تواند تا دریافت تمام مهریه خود، از تمکین خودداری کرده و در این مدت مستحق نفقه خواهد بود.
   • عذر موجه: بیماری، مسافرت ضروری با اجازه زوج، و سایر موارد مشروع که مانع از تمکین می شوند.
4. نفقه گذشته (معوقه) زوجه: یکی از تفاوت های مهم نفقه زوجه با نفقه فرزند، قابلیت مطالبه نفقه معوقه است. زوجه می تواند نفقه گذشته خود را از زمان شروع عدم پرداخت تا زمان تقدیم دادخواست، مطالبه کند. در این مورد، مرور زمان خاصی وجود ندارد و حتی نفقه چندین سال گذشته نیز قابل مطالبه خواهد بود.

شرایط مطالبه نفقه فرزندان

نفقه فرزندان نیز تابع شرایط خاص خود است که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. سن فرزندان: تا زمانی که فرزندان به سن استقلال مالی و جسمی نرسیده اند، مستحق نفقه هستند.
   • دختران: نفقه دختران تا زمان ازدواج بر عهده پدر است، حتی اگر بیش از ۱۸ سال داشته باشند، مگر اینکه شاغل بوده و استطاعت مالی داشته باشند.
   • پسران: نفقه پسران تا ۱۸ سالگی است، مگر اینکه پس از ۱۸ سالگی به تحصیل مشغول باشند (دانشجو باشند) و نتوانند خود را اداره کنند، یا به دلیل بیماری و نقص عضو، قادر به کار نباشند.
2. عدم استطاعت مالی فرزند: همانطور که ذکر شد، نفقه فرزندان مشروط به این است که خود آن ها توانایی تأمین معاش خود را نداشته باشند و فقیر محسوب شوند. اگر فرزند شاغل بوده و درآمد کافی برای اداره زندگی خود داشته باشد، دیگر مستحق نفقه نخواهد بود.
3. نقش مادر در مطالبه نفقه فرزندان: مادر، حتی اگر حضانت فرزند را بر عهده نداشته باشد، اما نگهداری او را به اقتضای ضرورت بر عهده بگیرد، یا به نمایندگی از فرزند صغیر یا محجور خود، حق اقامه دعوا برای مطالبه نفقه فرزند را دارد (ماده ۶ قانون حمایت خانواده). دادگاه در این حالت، ابتدا ادعای ضرورت را بررسی می کند.
4. نفقه گذشته (معوقه) فرزندان: نفقه گذشته فرزندان اصولاً قابل مطالبه نیست، زیرا نفقه برای تأمین نیازهای جاری و آتی است و در صورت عدم پرداخت در گذشته، فرض بر این است که نیازها به نحوی دیگر تأمین شده اند. با این حال، در موارد خاصی، مثلاً اگر توافقی بین والدین بر پرداخت نفقه معوقه صورت گرفته باشد، یا در صورتی که مادر مجبور به پرداخت هزینه های ضروری فرزند شده و این موضوع را اثبات کند، امکان مطالبه آن وجود دارد. این موضوع باید به صورت مستدل و با ارائه مدارک کافی در دادخواست قید شود.

مراحل گام به گام تنظیم و ثبت دادخواست مطالبه نفقه زوجه و فرزند

پیگیری حقوق نفقه زوجه و فرزندان، نیازمند طی کردن مراحل قانونی مشخصی است. در این بخش، گام های عملی از مشاوره تا اجرای حکم را به تفصیل بررسی می کنیم تا مسیر احقاق حق، روشن تر شود.

مرحله ۱: مشورت حقوقی و جمع آوری اطلاعات اولیه

پیش از هر اقدامی، مشورت با یک وکیل متخصص خانواده یا مشاور حقوقی مجرب، اهمیت فراوانی دارد. یک وکیل می تواند با بررسی دقیق شرایط پرونده شما، از جمله وضعیت تمکین زوجه، سن و وضعیت فرزندان و توانایی مالی زوج، بهترین راهکار را ارائه دهد. در این مرحله، تمامی اطلاعات مرتبط مانند تاریخ ازدواج، تاریخ تولد فرزندان، تاریخ شروع عدم پرداخت نفقه و هرگونه مدرک مربوط به وضعیت مالی زوج را جمع آوری کنید.

مرحله ۲: ارسال اظهارنامه (اختیاری اما توصیه شده)

ارسال اظهارنامه قضایی به زوج، هرچند اجباری نیست، اما می تواند بسیار مفید باشد. هدف از ارسال اظهارنامه، رسمی کردن مطالبه نفقه و ایجاد سابقه ای مکتوب از درخواست شماست. در اظهارنامه، به صراحت از زوج درخواست می شود که نسبت به پرداخت نفقه معوقه و جاری زوجه و فرزندان اقدام کند. این اقدام می تواند در مراحل بعدی دادرسی، به عنوان دلیلی بر تلاش برای حل مسالمت آمیز اختلاف و اخطار به زوج مورد استفاده قرار گیرد.

مرحله ۳: تنظیم دقیق دادخواست مطالبه نفقه (زوجه و فرزند)

مهم ترین گام، تنظیم یک دادخواست جامع و صحیح است. این دادخواست باید به گونه ای نوشته شود که خواسته های شما را به وضوح و با استناد به مواد قانونی بیان کند. بخش های اصلی دادخواست شامل:

• خواهان: مشخصات کامل زوجه (به اصالت از خود و به ولایت یا حضانت از فرزندان).
• خوانده: مشخصات کامل زوج.
• خواسته: این بخش باید با دقت فراوان تنظیم شود. باید به صورت تفکیک شده، هم مطالبه نفقه معوقه و جاری زوجه، و هم نفقه جاری فرزندان (و در صورت وجود شرایط خاص، نفقه معوقه فرزندان) قید شود. تعیین مبلغ دقیق خواسته ممکن است در ابتدا دشوار باشد؛ بنابراین، معمولاً عبارت با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری درج می شود.
• دلایل و منضمات: لیست تمامی مدارک و مستندات شامل عقدنامه، شناسنامه ها، مدارک حضانت و تقاضای جلب نظر کارشناس.
• شرح خواسته: در این قسمت، واقعه ازدواج، تولد فرزندان، تاریخ شروع عدم پرداخت نفقه و استناد به مواد قانونی مرتبط (مانند مواد ۱۱۰۶، ۱۱۹۹، ۱۲۰۶ قانون مدنی و ماده ۶ قانون حمایت خانواده) به تفصیل بیان می شود.

مرحله ۴: ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از تنظیم دادخواست، باید آن را به همراه مدارک لازم، در یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کنید. در این مرحله، مدارک شما اسکن شده و هزینه های دادرسی بر اساس میزان خواسته (نفقه گذشته) پرداخت می شود. ثبت دقیق اطلاعات و اسکن با کیفیت مدارک، برای جلوگیری از اطاله دادرسی ضروری است.

مرحله ۵: ارجاع پرونده به مرجع قضایی صالح

پس از ثبت، دادخواست شما به مرجع قضایی صالح ارجاع داده می شود:

• شورای حل اختلاف: اگر میزان خواسته نفقه (معوقه) تا سقف ۲۰ میلیون تومان باشد، پرونده به شورای حل اختلاف ارجاع می شود.
• دادگاه خانواده: برای خواسته های نفقه بالاتر از ۲۰ میلیون تومان، پرونده به دادگاه خانواده ارسال می گردد. دادگاه خانواده صلاحیت عام در رسیدگی به امور نفقه را دارد.

مرحله ۶: تعیین کارشناس رسمی دادگستری

یکی از مراحل حیاتی در پرونده نفقه، تعیین کارشناس رسمی دادگستری است. کارشناس بر اساس معیارهای قانونی و عرفی، اقدام به تعیین میزان نفقه می کند. این معیارها شامل شأن اجتماعی زوجه، نیازهای فرزندان (با توجه به سن، جنسیت و وضعیت تحصیلی)، و استطاعت مالی زوج است. پس از ارائه نظریه کارشناسی، طرفین حق اعتراض به آن را دارند که در صورت اعتراض، پرونده به هیئت کارشناسان ارجاع داده می شود.

مرحله ۷: صدور حکم و اجرای آن

پس از طی مراحل دادرسی و صدور رأی قطعی از سوی دادگاه، در صورت محکومیت زوج به پرداخت نفقه، زوجه می تواند درخواست صدور اجرائیه کند. اجرائیه سندی رسمی است که به موجب آن، حکم دادگاه به مرحله اجرا در می آید. روش های اجرای حکم شامل:

• کسر از حقوق: در صورتی که زوج کارمند باشد، می توان از طریق کسر از حقوق او، نفقه را وصول کرد.
• توقیف اموال: توقیف حساب های بانکی، املاک، خودرو و سایر اموال زوج برای وصول نفقه.
• جلب و حبس: در صورت امتناع زوج از پرداخت نفقه و عدم دسترسی به اموال، و با احراز شرایط ترک انفاق، می توان از طریق شکایت کیفری و صدور دستور جلب، وی را ملزم به پرداخت نفقه کرد.

مدارک لازم برای تنظیم و ثبت دادخواست جامع نفقه زوجه و فرزندان

تهیه و ارائه دقیق و کامل مدارک لازم، نقش بسزایی در سرعت و سهولت رسیدگی به دادخواست مطالبه نفقه زن و بچه دارد. نقص مدارک می تواند روند دادرسی را به تأخیر بیندازد. لیست زیر شامل مهم ترین مدارکی است که برای ثبت یک دادخواست نفقه همسر و فرزندان نیاز دارید:

1. کپی برابر اصل تمام صفحات عقدنامه دائم: این مدرک اصلی ترین دلیل اثبات رابطه زوجیت است.
2. کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی خواهان (زوجه): برای احراز هویت و سمت خواهان.
3. کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی خوانده (زوج): برای احراز هویت و ابلاغ اوراق قضایی به خوانده.
4. کپی برابر اصل شناسنامه و کارت ملی تمامی فرزندان مشترک: برای اثبات رابطه نسبی و تعداد فرزندان مشمول نفقه.
5. مدارک اثبات حضانت یا نگهداری فرزندان توسط مادر (در صورت لزوم): اگر مادر حضانت فرزندان را بر عهده دارد (مثلاً در صورت طلاق و تعیین حضانت) یا به اقتضای ضرورت نگهداری آن ها را انجام می دهد، ارائه مدارک مربوطه (مانند حکم حضانت) ضروری است.
6. رسید اظهارنامه مطالبه نفقه (در صورت ارسال): اگر پیش از دادخواست، اظهارنامه ای به زوج ارسال کرده اید، کپی مصدق آن را پیوست کنید.
7. تصویر وکالتنامه وکیل (در صورت داشتن وکیل): اگر از طریق وکیل اقدام می کنید.
8. سایر دلایل و مستندات:
   • شهادت شهود (در صورت وجود شهود برای اثبات عدم پرداخت نفقه یا وضعیت مالی زوج).
   • پرینت بانکی (در صورتی که بتوان عدم واریز نفقه یا مبالغ کم را از طریق گردش حساب اثبات کرد).
   • مدارک مربوط به تحصیل فرزندان بالای ۱۸ سال.
   • مدارک پزشکی برای اثبات ناتوانی فرزند یا زوجه در کسب درآمد (در صورت لزوم).

در زمان ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، لازم است تمام این مدارک به صورت اسکن شده و خوانا آماده باشند. همچنین، اصل مدارک را برای ارائه در صورت لزوم در مراحل دادرسی، نزد خود نگه دارید.

نمونه دادخواست جامع مطالبه نفقه زوجه و فرزندان (با توضیحات تفصیلی)

تنظیم یک دادخواست جامع که همزمان نفقه گذشته و آینده زوجه و نفقه فرزند صغیر را مطالبه کند، نیازمند دقت و شناخت کافی از ساختار حقوقی این سند است. در این بخش، یک متن دادخواست نفقه فرزند و زوجه به صورت کامل ارائه شده و هر بخش با توضیحات تفصیلی همراه است تا شما را در تکمیل صحیح آن یاری رساند.

توضیح کامل هر بخش از نمونه دادخواست

هر قسمت از دادخواست دارای اهمیت ویژه ای است و باید با دقت تکمیل شود:

• عنوان و مرجع رسیدگی: در بالای دادخواست، عنوان «بسمه تعالی» و سپس نام دادگاه صالح (دادگاه خانواده شهرستان …) ذکر می شود.
• مشخصات خواهان (زوجه): خواهان همان کسی است که دادخواست را مطرح می کند. در اینجا زوجه، هم به اصالت از سوی خود برای مطالبه نفقه خویش، و هم به ولایت یا حضانت (نمایندگی) از سوی فرزندان (صغیر یا محجور) برای مطالبه نفقه آن ها، دعوا را اقامه می کند. مشخصات کامل شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی و آدرس باید قید شود.
• مشخصات خوانده (زوج): مشخصات کامل زوج که طرف مقابل دعوا است، شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی و آدرس.
• جزئیات خواسته و بهای آن: این بخش، محور اصلی دادخواست است و باید خواسته ها را به صورت کاملاً واضح و تفکیک شده بیان کند. برای نفقه گذشته زوجه، باید تاریخ شروع عدم پرداخت و تاریخ پایان دوره مطالبه گذشته مشخص شود. برای نفقه جاری زوجه و فرزندان، تاریخ تقدیم دادخواست تا زمان اجرای حکم ملاک است. از آنجا که تعیین مبلغ دقیق نفقه در زمان تنظیم دادخواست ممکن نیست، عبارت «با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری» ذکر می شود. همچنین، مطالبه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل و هزینه کارشناسی) نیز باید قید گردد.
• دلایل و منضمات: در این قسمت، تمامی مدارک و مستنداتی که ادعای خواهان را اثبات می کند، لیست می شود. مهم ترین آن ها عقدنامه، شناسنامه ها و درخواست ارجاع امر به کارشناس است.
• شرح خواسته: این بخش، روایت دقیق ماجرا و استدلال حقوقی خواهان است. باید به تاریخ ازدواج، وجود فرزندان مشترک، تاریخ شروع عدم پرداخت نفقه از سوی زوج، و استناد به مواد قانونی مرتبط (مانند ۱۱۰۶، ۱۱۹۹، ۱۲۰۶ قانون مدنی و ۶ قانون حمایت خانواده) اشاره شود. در این قسمت، درخواست نهایی از دادگاه برای صدور حکم و پرداخت نفقه با ارجاع به کارشناس مطرح می گردد.

ارائه نمونه دادخواست کامل و قابل استفاده

در ادامه، یک فرم دادخواست نفقه کامل و قابل ویرایش ارائه شده است که می توانید با تکمیل اطلاعات مربوط به خود، آن را برای ثبت در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی استفاده کنید. دقت کنید که بخش های مشخص شده با جای خالی، باید با اطلاعات اختصاصی پرونده شما پر شوند.

بسمه تعالی
ریاست محترم دادگاه خانواده شهرستان .....................

باسلام، احتراماً به استحضار می رساند:

خواهان:
نام: ........................ نام خانوادگی: ........................ نام پدر: ........................ کد ملی: ........................ آدرس: ............................................................................
به ولایت قهری/حضانت از فرزند/فرزندان مشترک به نام/نام های:
۱. نام: ........................ نام خانوادگی: ........................ نام پدر: ........................ کد ملی: ........................ تاریخ تولد: ........................
(در صورت وجود فرزندان بیشتر، در همین الگو اضافه شود.)

خوانده:
نام: ........................ نام خانوادگی: ........................ نام پدر: ........................ کد ملی: ........................ آدرس: ............................................................................

وکیل یا نماینده قانونی: (در صورت وجود)
نام: ........................ نام خانوادگی: ........................ کد ملی: ........................ آدرس: ............................................................................

تعیین خواسته و بهای آن:
۱.  مطالبه نفقه معوقه اینجانبه زوجه از تاریخ (شروع عدم پرداخت) ..................... لغایت تاریخ (پایان دوره مطالبه گذشته) ..................... (به مدت .......... ماه/سال) با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری.
۲.  مطالبه نفقه جاری (آینده) اینجانبه زوجه از تاریخ تقدیم دادخواست تا زمان صدور و اجرای کامل حکم با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری.
۳.  مطالبه نفقه جاری (آینده) فرزند/فرزندان مشترک به نام/نام های (نام فرزند/فرزندان) ............................ از تاریخ تقدیم دادخواست تا زمان صدور و اجرای کامل حکم با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری.
۴.  (در صورت وجود شرایط خاص و امکان مطالبه نفقه معوقه فرزندان، با ارائه دلایل و مستندات کافی): مطالبه نفقه معوقه فرزند/فرزندان مشترک به نام/نام های ............................ از تاریخ ..................... لغایت تاریخ ..................... (به مدت .......... ماه/سال) با جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری.
۵.  محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناسی و...).

دلایل و منضمات دادخواست:
۱.  کپی مصدق عقدنامه دائم شماره ...................... مورخ ....................
۲.  کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی خواهان
۳.  کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی خوانده
۴.  کپی مصدق شناسنامه فرزند/فرزندان مشترک
۵.  وکالتنامه وکیل (در صورت وجود)
۶.  تقاضای جلب نظر کارشناس رسمی دادگستری در امور نفقه (جهت تعیین میزان نفقه)
۷.  (در صورت وجود) کپی مصدق اظهارنامه ارسالی به شماره ..................... مورخ .....................
۸.  (هر دلیل و مدرک دیگری که اثبات کننده ادعای خواهان باشد و توسط وکیل پیشنهاد شود.)

شرح خواسته:
احتراماً به استحضار می رساند:
اینجانبه خواهان، به موجب سند نکاحیه شماره ............ مورخ ............ صادره از دفترخانه رسمی ازدواج شماره ............ شهرستان ............ به عقد دائم و شرعی خوانده محترم، جناب آقای ............ درآمده ام. حاصل این ازدواج ............ فرزند مشترک به نام/نام های ............ می باشد که حضانت ایشان بر عهده اینجانب می باشد (در صورتی که حضانت با مادر است، قید شود).
متأسفانه، علی رغم تمکین عام و خاص اینجانبه و وجود استطاعت مالی خوانده، ایشان از تاریخ (تاریخ شروع امتناع از پرداخت) ............ تاکنون (به مدت ............ ماه/سال) به طور کامل یا ناقص از پرداخت نفقه اینجانبه و فرزند/فرزندان مشترکمان خودداری نموده است. این در حالی است که به موجب مواد ۱۱۰۶ (نفقه زوجه)، ۱۱۹۹ (نفقه فرزندان از سوی پدر) و ۱۲۰۶ (اولویت پرداخت نفقه اقارب) قانون مدنی و همچنین ماده ۶ قانون حمایت خانواده (حق مادر برای مطالبه نفقه فرزندان)، پرداخت نفقه زوجه و فرزندان به ترتیب بر عهده زوج و پدر می باشد.
با توجه به شرایط فوق و در راستای احقاق حقوق قانونی خود و فرزندانم، تقاضای صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت نفقه معوقه و جاری اینجانبه و نفقه جاری فرزند/فرزندان مشترک (و معوقه در صورت احراز شرایط قانونی خاص) به انضمام کلیه خسارات دادرسی با ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری جهت تعیین میزان نفقه، مورد استدعاست.

محل امضاء - مهر - انگشت خواهان

در هنگام تکمیل دادخواست، از ارائه توضیحات اضافی و غیرضروری پرهیز کنید و تنها به بیان حقایق و مستندات قانونی بپردازید. هرگونه ابهام یا نقص می تواند به ضرر پرونده شما تمام شود.

نکات حقوقی تکمیلی

علاوه بر مراحل و مدارک ذکر شده، آگاهی از برخی نکات حقوقی تکمیلی می تواند در فرآیند مطالبه نفقه زوجه و فرزندان بسیار مفید باشد و به شما در مدیریت بهتر پرونده کمک کند.

میزان نفقه چگونه تعیین می شود؟

میزان نفقه زوجه و فرزندان توسط کارشناس رسمی دادگستری تعیین می گردد. این کارشناس با در نظر گرفتن معیارهای زیر، به یک مبلغ مشخص می رسد:

• شأن زوجه: میزان نفقه زوجه بر اساس وضعیت اجتماعی، تحصیلات، شغل، موقعیت خانوادگی و سایر معیارهای مرتبط با زندگی او پیش از ازدواج و در طول زندگی مشترک، تعیین می شود. منظور از شأن، وضعیت و جایگاه زوجه در جامعه است.
• نیاز فرزند: نفقه فرزندان بر اساس نیازهای اساسی آن ها شامل خوراک، پوشاک، مسکن، هزینه های تحصیل، درمان و سایر مایحتاج متناسب با سن، جنسیت و شرایط آن ها محاسبه می شود.
• استطاعت زوج: اگرچه نفقه زوجه مشروط به استطاعت زوج نیست، اما در تعیین میزان آن و نحوه پرداخت (مثلاً تقسیط)، وضعیت مالی زوج مورد توجه قرار می گیرد. در مورد نفقه فرزندان، استطاعت مالی پدر (و در مراتب بعدی جد پدری و مادر) یک شرط اساسی است.

آیا می توان همزمان با دادخواست طلاق، نفقه را هم مطالبه کرد؟

بله، در بسیاری از موارد توصیه می شود که همزمان با طرح دعوای طلاق (چه از سوی زن و چه از سوی مرد)، مطالبه نفقه همسر و فرزندان نیز صورت گیرد. این اقدام می تواند فرآیند دادرسی را تسریع بخشد و از طرح دعاوی متعدد جلوگیری کند. در پرونده های طلاق از سوی زن (طلاق به درخواست زوجه)، معمولاً زن باید عدم تمکین مرد از پرداخت نفقه را نیز اثبات کند تا بتواند از این طریق حق طلاق را به دست آورد.

در صورت عدم تمکین زوجه، آیا نفقه فرزندان هم قطع می شود؟

خیر، نفقه فرزندان کاملاً مستقل از رابطه زوجین و وضعیت تمکین زوجه است. حتی اگر زن به دلایل موجه یا غیرموجه، از همسر خود تمکین نکند و به همین دلیل نفقه خودش قطع شود، نفقه فرزندان همچنان بر عهده پدر است و او مکلف به پرداخت آن خواهد بود. این حق، مربوط به فرزندان است و نه مادر.

اگر زوج استطاعت مالی برای پرداخت نفقه نداشته باشد چه می شود؟

در صورتی که زوج اثبات کند که استطاعت مالی کافی برای پرداخت نفقه را ندارد، ممکن است دادگاه تصمیمات زیر را اتخاذ کند:

• تقسیط نفقه: دادگاه می تواند با توجه به شرایط مالی زوج، مبلغ نفقه را به صورت اقساط ماهانه یا دوره ای تعیین کند.
• دعوای اعسار: زوج می تواند دعوای اعسار از پرداخت نفقه را مطرح کند. در صورت پذیرش اعسار، او از پرداخت فوری نفقه معاف شده و نفقه بر اساس توانایی او تقسیط می شود.
• مسئولیت جد پدری/مادر برای فرزندان: اگر پدر به کلی توانایی پرداخت نفقه فرزندان را نداشته باشد یا فوت کرده باشد، مسئولیت پرداخت نفقه به ترتیب به جد پدری و سپس به مادر منتقل می شود.

آیا نفقه فرزند بعد از طلاق هم قابل مطالبه است؟

بله، نفقه فرزندان ارتباطی به جدایی والدین ندارد. چه والدین در زندگی مشترک باشند و چه از هم طلاق گرفته باشند، پدر (و در صورت فقدان یا عدم توانایی او، جد پدری یا مادر) مکلف به پرداخت نفقه فرزندان تا زمان استقلال آن هاست. حضانت فرزندان نیز تأثیری در این مسئولیت ندارد؛ یعنی حتی اگر حضانت فرزند با مادر باشد، پدر همچنان مسئول پرداخت نفقه است.

چه مدت طول می کشد تا حکم نفقه صادر شود و به اجرا درآید؟

مدت زمان رسیدگی به پرونده های نفقه متغیر است و به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

• پیچیدگی پرونده: سادگی یا پیچیدگی اثبات عدم پرداخت نفقه، تمکین یا استطاعت مالی.
• زمان کارشناسی: فرآیند تعیین کارشناس و ارائه نظریه او زمان بر است، خصوصاً اگر اعتراض به نظریه کارشناس صورت گیرد.
• اعتراضات احتمالی: اعتراض به رأی دادگاه بدوی و ارجاع پرونده به دادگاه تجدیدنظر، زمان دادرسی را افزایش می دهد.

به طور متوسط، یک پرونده نفقه از زمان ثبت دادخواست تا صدور حکم قطعی می تواند بین چند ماه تا یک سال و حتی بیشتر به طول انجامد. پس از قطعی شدن حکم نیز، مرحله اجرا ممکن است به دلیل پیچیدگی های مربوط به شناسایی و توقیف اموال، زمان بر باشد.

تفاوت نفقه حال (جاری) و نفقه گذشته (معوقه) در دادخواست چگونه بیان می شود؟

در دادخواست، مطالبه نفقه گذشته (معوقه) و نفقه حال (جاری/آینده) باید به وضوح تفکیک و درخواست شوند:

• نفقه گذشته (معوقه): برای زوجه، باید تاریخ دقیق شروع عدم پرداخت تا زمان تقدیم دادخواست مشخص شود. برای فرزندان، اصولاً قابل مطالبه نیست مگر با شرایط خاص و اثبات ضرورت.
• نفقه حال (جاری): برای هر دو (زوجه و فرزندان)، درخواست پرداخت نفقه از تاریخ تقدیم دادخواست تا زمان صدور و اجرای کامل حکم قید می شود. این بخش برای تضمین استمرار پرداخت نفقه در آینده است.

این تفکیک اهمیت زیادی دارد زیرا مبانی حقوقی و رویه های قضایی برای هر یک متفاوت است.

نتیجه گیری

شناخت دقیق و پیگیری مؤثر نفقه زوجه و فرزند، گامی حیاتی در حفظ حقوق مالی و معیشت خانواده است. همانطور که در این مقاله تشریح شد، از تفاوت های ماهوی نفقه همسر و فرزندان گرفته تا مسئولیت های قانونی، شرایط احراز حق، و مراحل گام به گام تنظیم و ثبت نمونه دادخواست مطالبه نفقه زوجه و فرزند، هر یک از این بخش ها نیازمند دقت و آگاهی حقوقی است.

اگرچه این مقاله به عنوان یک راهنمای جامع و کامل تدوین شده است، اما پیچیدگی های هر پرونده می تواند منحصر به فرد باشد. در موارد پیچیده و خاص، به ویژه جایی که اختلافات عمیق تر هستند یا نیاز به اثبات جزئیات مالی و تمکین وجود دارد، مشاوره با وکیل متخصص خانواده ضروری است. وکیل با تجربه خود، می تواند بهترین استراتژی حقوقی را برای احقاق کامل و به موقع حقوق شما و فرزندانتان فراهم آورد.

با استفاده از نمونه دادخواست و اطلاعات ارائه شده در این مقاله، می توانید با اعتماد به نفس و آمادگی بیشتری، مسیر قانونی مطالبه نفقه را آغاز کنید و حقوق خود را به طور کامل احقاق نمایید. دفاع از حقوق خانواده، مسئولیت مهمی است که با دانش و اقدام صحیح، به نتیجه مطلوب خواهد رسید.