اقدام برای مهریه از طریق اداره ثبت

اقدام برای مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد و املاک، روشی قانونی و مؤثر است که به زوجه امکان می دهد بدون نیاز به طرح دعوا در محاکم قضایی، نسبت به وصول حق خود اقدام کند. این فرآیند بر اساس لازم الاجرا بودن سند رسمی ازدواج صورت می گیرد و دارای مراحل و ویژگی های خاص خود است که آگاهی از آن ها برای هر زنی که قصد مطالبه مهریه دارد، ضروری است.

مهریه، به عنوان یک حق مالی شرعی و قانونی، پس از عقد نکاح، به ملکیت زن درمی آید و او هر زمان که بخواهد، می تواند آن را از زوج مطالبه کند. در نظام حقوقی ایران، دو مسیر اصلی برای وصول مهریه پیش بینی شده است: یکی از طریق مراجع قضایی (دادگاه خانواده) و دیگری از طریق اداره اجرای ثبت اسناد و املاک. انتخاب هر یک از این روش ها به شرایط خاص زوجین و ماهیت مهریه بستگی دارد و هر کدام مزایا و معایب خود را دارند. این مقاله با هدف ارائه راهنمایی جامع و تخصصی برای زوجه، تمامی جنبه های اقدام برای مهریه از طریق اداره ثبت را تشریح می کند، از تعاریف و مفاهیم بنیادین گرفته تا مراحل عملی، قوانین و بخشنامه های جدید (به ویژه تغییرات اخیر در سال های 1403 و 1404) و تفاوت های آن با مطالبه از طریق دادگاه، تا مخاطب بتواند با بینش کامل، بهترین تصمیم را برای احقاق حقوق خود اتخاذ کند.

مهریه چیست؟ آشنایی با انواع و مفاهیم کلیدی

مهریه، که در اصطلاح حقوقی و شرعی به آن «صداق» نیز گفته می شود، مالی است که در زمان وقوع عقد نکاح، بر اساس توافق زوجین، از سوی زوج به زوجه تملیک می گردد. این مال به محض جاری شدن صیغه عقد، به مالکیت زن درمی آید و او حق هرگونه تصرف و انتفاعی را بر آن خواهد داشت، حتی اگر هنوز زندگی مشترک آغاز نشده باشد. مهریه نشانه ای از تعهد مرد به زن و پشتوانه ای مالی برای او محسوب می شود.

آنچه به عنوان مهریه تعیین می شود می تواند شامل هر چیزی باشد که دارای مالیت و منفعت عقلایی است؛ از جمله وجه نقد، طلا، سکه، املاک، منقولات، یا حتی آموزش هنری و معنوی. در عرف جامعه ایرانی، سکه بهار آزادی رایج ترین نوع مهریه است. با این حال، مهم است که مهریه، معین و معلوم باشد تا از بروز اختلافات در آینده جلوگیری شود.

انواع مهریه: عندالمطالبه و عندالاستطاعه

مهریه از نظر نحوه پرداخت به دو دسته اصلی تقسیم می شود که در فرآیند مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت یا دادگاه، نقش بسزایی دارد:

• مهریه عندالمطالبه: این نوع مهریه به محض عقد نکاح بر ذمه زوج مستقر می شود و زن می تواند هر زمان که اراده کند، آن را از شوهر خود مطالبه نماید. در این حالت، شرط پرداخت مهریه، صرفاً درخواست زوجه است و زوج ملزم به پرداخت آن است، مگر اینکه ادعای اعسار (ناتوانی مالی) نماید که در این صورت دادگاه یا اداره ثبت، مهریه را تقسیط خواهد کرد. در مطالبه مهریه عندالمطالبه، توان مالی زوج شرط نیست و او به محض درخواست زوجه، باید نسبت به پرداخت آن اقدام کند.
• مهریه عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، علاوه بر مطالبه زوجه، توانایی مالی و استطاعت زوج برای پرداخت مهریه نیز شرط است. به عبارت دیگر، زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را دریافت کند که اثبات شود مرد توانایی مالی پرداخت آن را دارد. اثبات استطاعت مالی زوج در این حالت بر عهده زوجه است. در صورت اقدام برای مهریه از طریق اداره ثبت، این نوع مهریه ممکن است با چالش هایی مواجه شود، زیرا اداره ثبت به صورت مستقیم وارد فرآیند اثبات اعسار یا استطاعت مالی نمی شود و صرفاً بر اساس اموال معرفی شده اقدام می کند. اگر زوج ادعای اعسار کند، پرونده به دادگاه ارجاع خواهد شد.

تفکیک این دو نوع مهریه در شروع فرآیند نحوه گرفتن مهریه از طریق ثبت یا دادگاه، اهمیت زیادی دارد و می تواند بر سرعت و نتیجه پرونده تأثیر بگذارد.

مزایا و معایب اقدام برای مهریه از طریق اداره ثبت

انتخاب مسیر مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، همانند هر اقدام حقوقی دیگری، دارای جوانب مثبت و منفی خاص خود است. شناخت دقیق این مزایا و معایب به زوجه کمک می کند تا با دیدی واقع بینانه، بهترین روش را متناسب با شرایط خود انتخاب کند.

مزایای مطالبه مهریه از اداره ثبت

• سرعت نسبی بالاتر در آغاز فرآیند اجرایی: یکی از مهم ترین مزایای مطالبه مهریه از اداره ثبت، شروع سریع تر عملیات اجرایی است. برخلاف دادگاه که نیاز به تشکیل جلسه دادرسی و صدور حکم قطعی دارد، در ثبت، به محض درخواست زوجه، پرونده اجرایی تشکیل و اقدامات لازم برای وصول مهریه آغاز می شود.
• هزینه کمتر برای زوجه: در اقدام برای مهریه از طریق اداره ثبت، زوجه از پرداخت هزینه های دادرسی معاف است. حق الاجرا که معمولاً پنج درصد مبلغ مورد اجراست، بر عهده زوج خواهد بود. این در حالی است که در دادگاه، زوجه باید در ابتدا مبلغی را به عنوان هزینه دادرسی بپردازد.
• امکان ممنوع الخروجی سریع زوج: با نحوه صدور اجراییه مهریه از طریق ثبت، زوجه می تواند به سرعت و بدون نیاز به طی مراحل طولانی قضایی، درخواست ممنوع الخروجی زوج را مطرح کند. این اقدام می تواند اهرم فشاری مؤثر برای وادار کردن زوج به پرداخت مهریه باشد.
• عدم نیاز به طرح دعوای اولیه در دادگاه (با قوانین جدید): پس از لغو بخشنامه سال 1398 در اردیبهشت 1403، زوجه دیگر مجبور نیست ابتدا از طریق ثبت اقدام کند و می تواند مستقیماً به دادگاه مراجعه کند. اما حتی با این تغییر، شروع مستقیم از ثبت، در صورت وجود اموال، همچنان یک گزینه مستقل و سریع برای وصول مهریه بدون دادگاه باقی مانده است.
• عدم شمول مرور زمان بر اجراییه ثبتی: سند رسمی ازدواج، سند لازم الاجرا محسوب می شود و مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، مشمول مرور زمان نمی گردد. این بدان معناست که اجراییه صادره در ثبت، برخلاف برخی احکام دادگاه، پس از مدت زمان مشخصی اعتبار خود را از دست نمی دهد.

معایب و محدودیت های مطالبه مهریه از اداره ثبت

در کنار مزایای ذکر شده، اقدام برای مهریه از طریق اداره ثبت دارای معایبی نیز هست که باید مورد توجه قرار گیرد:

• نیاز به معرفی اموال توسط زوجه: اصلی ترین محدودیت این روش، لزوم معرفی اموال توسط زوجه است. اگر زوجه از اموال همسر خود اطلاعی نداشته باشد، فرآیند اجرایی در ثبت با مشکل مواجه خواهد شد. البته امکان استعلام از مراجع سه گانه (بانک مرکزی، راهور، ثبت اسناد و املاک) وجود دارد، اما نتیجه بخش بودن آن منوط به وجود اموال قابل توقیف به نام زوج است.
• عدم کارایی در صورت عدم وجود اموال یا عدم دسترسی زوجه به آن ها: اگر زوج هیچ مالی به نام خود نداشته باشد یا اموال او به گونه ای باشد که زوجه نتواند آن ها را معرفی کند، مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت عملاً بی فایده خواهد بود و زوجه ناچار به مراجعه به دادگاه و پیگیری از آن طریق می شود.
• محدودیت توقیف به دلیل مستثنیات دین: در فرآیند توقیف اموال مهریه از طریق ثبت، تنها اموالی قابل توقیف هستند که جزء مستثنیات دین در مهریه نباشند. مستثنیات دین شامل اموالی است که برای ادامه حیات آبرومندانه زوج ضروری هستند (مانند مسکن مورد نیاز، ابزار کار، و… ). این موضوع می تواند دامنه اموال قابل توقیف را محدود کند.
• طولانی بودن فرآیند ارزیابی و مزایده اموال: در صورت توقیف اموال، مراحل بعدی از جمله ارزیابی توسط کارشناس رسمی و سپس برگزاری مزایده برای فروش اموال، می تواند زمان بر باشد و به طولانی شدن وصول مهریه بدون دادگاه منجر شود.

گام به گام: مراحل مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت

برای اقدام برای مهریه از طریق اداره ثبت، لازم است زوجه (یا وکیل قانونی او) مراحل مشخصی را به ترتیب طی کند. این مراحل، ساختار یکپارچه ای دارند که عدم رعایت هر یک می تواند منجر به تأخیر یا مشکل در فرآیند شود.

۳.۱. ثبت نام در سامانه ثنا و احراز هویت

اولین گام و پیش نیاز هرگونه اقدام حقوقی و قضایی در ایران، ثبت نام در سامانه ثنا (سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی) است. زوجه باید ابتدا به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و نسبت به ثبت نام و احراز هویت خود اقدام نماید. دریافت کد رهگیری و نام کاربری و رمز عبور ثنا برای پیگیری مراحل بعدی الزامی است، زیرا تمامی ابلاغیه ها به صورت الکترونیکی از طریق این سامانه ارسال می شود.

۳.۲. مراجعه به دفترخانه ثبت کننده عقد

پس از ثبت نام در سامانه ثنا، زوجه (یا وکیل او) باید با در دست داشتن مدارک لازم، به دفترخانه اسناد رسمی (دفتر ازدواجی) که سند نکاحیه در آن تنظیم و ثبت شده است، مراجعه کند. مدارک لازم برای مهریه از ثبت در این مرحله شامل:

• اصل سند ازدواج (یا رونوشت معتبر آن در صورت فقدان اصل).
• اصل و کپی شناسنامه زوجه.
• اصل و کپی کارت ملی زوجه.
• وکالتنامه رسمی (در صورتی که اقدام توسط وکیل صورت گیرد).
• کد رهگیری ثنا.

در دفترخانه، زوجه فرم درخواست مهریه از ثبت را تکمیل و تقاضای صدور اجراییه مهریه را می نماید. سردفتر پس از احراز هویت و صلاحیت متقاضی، برگه اجراییه را صادر و پرونده را جهت ادامه فرآیند به اداره اجرای ثبت اسناد و املاک مربوطه ارسال می کند. دقت در تکمیل فرم و ارائه اطلاعات صحیح، از اهمیت بالایی برخوردار است.

۳.۳. تشکیل پرونده در اداره اجرای ثبت

پس از ارسال پرونده از دفترخانه به اداره اجرای ثبت، پرونده تشکیل شده و اجرای سند ازدواج آغاز می گردد. در این مرحله:

• ابلاغ اجراییه: اداره ثبت، اجراییه مهریه را به صورت رسمی به زوج ابلاغ می کند. پس از ابلاغ، زوج به مدت 10 روز مهلت دارد تا نسبت به پرداخت مهریه یا معرفی مال برای پرداخت آن اقدام کند.
• نحوه معرفی اموال توسط زوجه: اگر زوج در مهلت مقرر، اقدامی برای پرداخت مهریه نکند، زوجه می تواند نسبت به معرفی اموال زوج برای توقیف اقدام نماید. در صورتی که زوجه از اموال همسر خود اطلاع دقیقی نداشته باشد، می تواند درخواست استعلام از مراجع سه گانه را به اداره ثبت ارائه دهد. این استعلامات شامل:
  • بانک مرکزی: برای شناسایی حساب های بانکی و موجودی های نقدی زوج.
  • اداره راهور: برای شناسایی وسایل نقلیه به نام زوج.
  • سازمان ثبت اسناد و املاک کشور: برای شناسایی املاک و مستغلات به نام زوج.

۳.۴. توقیف و ارزیابی اموال

پس از معرفی یا شناسایی اموال زوج، اداره ثبت دستور توقیف اموال مهریه از طریق ثبت را صادر می کند. پس از توقیف، اموال توسط کارشناس رسمی دادگستری قیمت گذاری و ارزیابی می شوند. در این مرحله، مفهوم مستثنیات دین در مهریه اهمیت پیدا می کند. اگر زوج اعتراض کند که اموال توقیف شده جزو مستثنیات دین اوست (مانند مسکن ضروری، ابزار کار، و…)، پرونده ممکن است برای بررسی این موضوع به دادگاه ارجاع شود.

۳.۵. مزایده اموال و وصول مهریه

در صورتی که زوج پس از توقیف و ارزیابی اموال همچنان از پرداخت مهریه خودداری کند و اموال نیز جزو مستثنیات دین نباشند، اموال توقیف شده به مزایده گذاشته می شوند. پس از فروش اموال در مزایده، مبلغ حاصل از آن به زوجه پرداخت می شود. در این مرحله، حق الاجرا مهریه نیز از مبلغ وصول شده کسر و به حساب دولت واریز می گردد. این فرآیند می تواند بسته به نوع مال و پیچیدگی های مربوط به آن، زمان بر باشد.

قوانین و بخشنامه های جدید مهریه: آخرین به روزرسانی ها (سال 1403/1404)

در سال های اخیر، قوانین و بخشنامه های مربوط به مهریه دستخوش تغییراتی شده اند که آگاهی از آن ها برای اقدام برای مهریه از طریق اداره ثبت و یا دادگاه، حیاتی است. این تغییرات با هدف تسهیل در وصول مهریه برای زوجه و همچنین ایجاد رویه واحد در مراجع قضایی و ثبتی صورت گرفته است.

مرور بخشنامه سابق (سال 1398)

تا پیش از اردیبهشت ماه 1403، بخشنامه ای در سال 1398 از سوی قوه قضائیه صادر شده بود که مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت را بر مراجعه به دادگاه، مقدم می دانست. مطابق این بخشنامه، زوجه ابتدا باید برای نحوه گرفتن مهریه از طریق ثبت اقدام می کرد و تنها در صورتی که اداره ثبت ظرف مدت دو ماه نتواند مالی از زوج شناسایی و توقیف کند یا ظرف شش ماه نتواند مفاد سند را اجرا کند، زوجه می توانست با دریافت گواهی از اداره ثبت، به دادگاه خانواده مراجعه نماید. هدف این بخشنامه، کاهش ورودی پرونده های مهریه به دادگاه ها و حل و فصل آن ها در بستر اجرای ثبت بود.

تغییر اساسی: لغو بخشنامه 1398 در اردیبهشت 1403

یکی از مهم ترین تحولات حقوقی در زمینه مهریه، لغو بخشنامه سال 1398 در اردیبهشت ماه 1403، بر اساس قانون برنامه هفتم توسعه است. این تغییر، حق انتخاب را به زوجه بازگردانده و او می تواند طبق صلاحدید خود، مستقیماً به دادگاه خانواده مراجعه کرده یا از طریق اداره ثبت برای وصول مهریه بدون دادگاه اقدام کند.

این تغییر، رویکرد پیشین را که اجرای سند ازدواج از طریق ثبت را اجباری می دانست، منسوخ کرده است. بنابراین، زوجه دیگر ملزم نیست که در ابتدا به اداره ثبت مراجعه کند و می تواند با توجه به شرایط خود، از جمله اطلاع از اموال زوج، سرعت مورد انتظار و هزینه های مربوطه، یکی از دو مسیر را انتخاب نماید. این آزادی عمل، انعطاف پذیری بیشتری را برای زوجه در پیگیری حقوق خود فراهم می آورد و نیاز به دریافت گواهی عدم امکان وصول از ثبت، برای مراجعه به دادگاه، از بین رفته است. این موضوع به ویژه در بحث قانون جدید مهریه 1403 و 1404 بسیار حائز اهمیت است.

بخشنامه قوه قضائیه در خصوص زندان مهریه و تعدیل اقساط

بخشنامه های دیگری نیز در خصوص جلوگیری از زندانی شدن زوج به دلیل ناتوانی در پرداخت مهریه صادر شده است. بر اساس بخشنامه شماره ۹۰۰۰/۳۴۸۵۹/۱۰۰ مورخ ۱۳۹۷/۷/۲۲ رئیس قوه قضائیه، به دادگاه ها تکلیف شده است که در صورت درخواست زوج برای تعدیل اقساط مهریه (دادخواست اعسار)، خارج از نوبت و بدون تعیین وقت رسیدگی، به آن رسیدگی کنند. هدف این بخشنامه، جلوگیری از زندانی شدن محکومین مهریه به دلیل افزایش غیرمتعارف قیمت سکه و ناتوانی در پرداخت آن است.

در نتیجه، اگر زوج پس از اقدام برای مهریه از طریق اداره ثبت و یا دادگاه، محکوم به پرداخت مهریه شود اما توانایی پرداخت نقدی تمام آن را نداشته باشد، می تواند دادخواست اعسار تقدیم کند و دادگاه با بررسی وضعیت مالی او، مهریه را تقسیط نماید. این بخشنامه، رویکردی حمایتی نسبت به زوج های معسر دارد و می کوشد تا با تعدیل اقساط، از حبس آن ها جلوگیری به عمل آورد. آگاهی از این بخشنامه مهریه برای هر دو طرف دعوا (زوجه و زوج) ضروری است.

تفاوت های کلیدی مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت و دادگاه خانواده

برای اتخاذ بهترین تصمیم در خصوص اقدام برای مهریه از طریق اداره ثبت، لازم است تفاوت های اصلی این روش با مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده به دقت بررسی شود. این مقایسه به زوجه کمک می کند تا با درک کامل از مسیرهای موجود، راهکاری را انتخاب کند که بیشترین انطباق را با شرایط او دارد.

جدول زیر به مقایسه جنبه های مختلف این دو روش می پردازد:

ویژگی	مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت	مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده
شروع روند	عملیات اجرایی به محض درخواست زوجه آغاز می شود (بدون نیاز به حکم قطعی دادگاه).	عملیات اجرایی پس از طرح دعوا، رسیدگی قضایی و صدور حکم قطعی آغاز می شود.
سرعت	شروع سریع تر فرآیند، اما وصول نهایی بسته به شناسایی و مزایده اموال ممکن است زمان بر باشد.	روند دادرسی و صدور حکم ممکن است طولانی باشد.
هزینه ها	زوجه هزینه ای نمی پردازد، حق الاجرا مهریه (۵٪) بر عهده زوج است.	زوجه باید هزینه دادرسی (۳.۵٪ مهریه) را در ابتدا پرداخت کند.
نیاز به معرفی اموال توسط زوجه	ضروری است. در صورت عدم معرفی یا شناسایی اموال، فرآیند به مشکل می خورد. (البته استعلامات ممکن است کمک کننده باشد)	کمتر ضروری است. دادگاه در صورت اعسار زوج، او را ملزم به معرفی اموال می کند و می تواند حکم جلب صادر کند.
ملاک قیمت سکه	روز ثبت درخواست صدور اجراییه.	روز اجرای حکم یا روز پرداخت (در صورت تقسیط).
امکان ممنوع الخروجی	بلافاصله پس از صدور اجراییه امکان پذیر است (با معرفی اموال یا عدم معرفی و درخواست زوجه).	معمولاً پس از صدور حکم و در صورت عدم وجود اموال یا عدم پرداخت مهریه.
نیاز به حکم قطعی	خیر، بر اساس سند رسمی ازدواج اقدام می شود.	بله، برای شروع عملیات اجرایی، حکم قطعی دادگاه لازم است.
محدودیت های اجرایی	محدودیت به اموال قابل توقیف و عدم شمول مستثنیات دین.	با امکان بررسی اعسار و تقسیط، در صورت عدم وجود اموال نیز پیگیری ممکن است (از طریق جلب).
مرور زمان	اجراییه ثبتی مشمول مرور زمان نمی شود.	برخی جنبه های اجرایی حکم دادگاه ممکن است مشمول مرور زمان شود (مانند اعاده اجراییه پس از ۵ سال).

با توجه به جدول فوق، اگر زوج اموال مشخص و قابل توقیفی داشته باشد که زوجه از آن ها اطلاع دارد، مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت می تواند گزینه ای سریع تر و کم هزینه تر باشد. اما اگر زوج اموالی نداشته باشد یا اموال او ناشناخته باشد، مراجعه به دادگاه خانواده ممکن است نتایج بهتری به همراه داشته باشد، زیرا دادگاه می تواند زوج را ملزم به معرفی اموال کند و در صورت لزوم، حکم جلب او را صادر نماید.

نکات مهم و کاربردی در اقدام برای مهریه از طریق ثبت

فرآیند اقدام برای مهریه از طریق اداره ثبت، با وجود سادگی نسبی در مراحل اولیه، می تواند در جزئیات خود دارای پیچیدگی هایی باشد. آگاهی از نکات کاربردی زیر، به زوجه کمک می کند تا این مسیر را با آگاهی و اطمینان بیشتری طی کند و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری نماید.

• نقش و اهمیت مشاوره و اخذ وکیل متخصص: با توجه به جنبه های حقوقی و فنی پرونده های مهریه، بهره گیری از مشاوره وکیل متخصص مهریه از طریق ثبت، به شدت توصیه می شود. وکیل می تواند در شناسایی بهترین مسیر، تکمیل مدارک، پیگیری استعلامات، و اعتراض به آرای احتمالی، یاری رسان زوجه باشد و از اتلاف وقت و انرژی او جلوگیری کند.
• اقدام در صورت فوت زوج: در صورتی که زوج فوت کرده باشد، مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت نیز امکان پذیر است. در این حالت، زوجه باید ابتدا نسبت به تهیه گواهی حصر وراثت اقدام نماید و سپس با معرفی وراث قانونی زوج، مهریه را از ماترک (اموال به جای مانده) متوفی مطالبه کند. مسئولیت پرداخت مهریه پس از فوت زوج بر عهده ورثه (به میزان سهم الارث هر یک) است.
• نحوه توقیف حقوق و مزایای کارمندان دولتی: اگر زوج کارمند دولت یا وابسته به دولت باشد، زوجه می تواند درخواست توقیف حقوق و مزایای کارمندان دولتی او را از طریق اداره ثبت مطرح کند. در صورتی که زوج زن و فرزند دیگری نداشته باشد، یک چهارم حقوق او و در غیر این صورت، یک سوم حقوق و مزایای او قابل توقیف خواهد بود. اداره ثبت مراتب را به سازمان مربوطه ابلاغ می کند و سازمان مکلف است مبلغ مربوطه را کسر و به حساب اجرای ثبت واریز نماید.
• جرم فرار از دین: اگر زوج پس از ابلاغ اجراییه مهریه، اقدام به فروش یا انتقال اموال خود به منظور فرار از پرداخت دین کند، این عمل می تواند تحت عنوان «جرم فرار از دین» قابل پیگرد کیفری باشد. زوجه می تواند با اثبات سوء نیت زوج، شکایت کیفری مطرح کند و به این ترتیب، علاوه بر مطالبه مهریه، زوج را با مسئولیت کیفری نیز مواجه سازد.
• آیا امکان مطالبه همزمان مهریه از ثبت و دادگاه وجود دارد؟ خیر، زوجه نمی تواند همزمان تمام مهریه خود را هم از اداره ثبت و هم از دادگاه به اجرا بگذارد؛ زیرا مطالبه یک دین از دو مرجع به صورت موازی امکان پذیر نیست. با این حال، امکان تقسیم مهریه و مطالبه بخشی از آن از طریق ثبت و بخش دیگر از طریق دادگاه (به صورت جداگانه) وجود دارد. این استراتژی باید با دقت و با مشورت وکیل انجام شود.
• انصراف از اجرای مهریه در ثبت و امکان رجوع به دادگاه: زوجه هر زمان می تواند از ادامه اجرای سند ازدواج در اداره ثبت منصرف شود. در این صورت، با دریافت گواهی انصراف از اداره ثبت، می تواند به دادگاه مراجعه کرده و از آن طریق، مهریه خود را مطالبه کند. این امر به خصوص زمانی کاربرد دارد که زوجه پس از اقدام از طریق ثبت، متوجه شود که زوج اموالی ندارد و پیگیری از طریق دادگاه (با امکان درخواست جلب یا اعسار) نتیجه بخش تر خواهد بود.
• تغییر آدرس دفترخانه یا فوت سردفتر: در صورتی که آدرس دفترخانه محل وقوع عقد تغییر یافته باشد یا سردفتر مربوطه فوت کرده باشد، زوجه می تواند با مراجعه به کانون سردفتران و دفتریاران، نشانی جدید دفترخانه یا اطلاعات لازم برای پیگیری پرونده را به دست آورد.

مدارک مورد نیاز جهت اقدام برای مهریه از طریق اداره ثبت

برای شروع فرآیند مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، آماده سازی و ارائه مدارک کامل و صحیح، گامی حیاتی است. نقص در مدارک می تواند منجر به تأخیر در روند پرونده شود. لیست دقیق مدارک مورد نیاز به شرح زیر است:

• اصل سند ازدواج (یا رونوشت معتبر آن): این مهم ترین مدرک است. سند ازدواج به عنوان یک سند رسمی و لازم الاجرا، مبنای اصلی صدور اجراییه مهریه از سوی دفترخانه است. در صورت مفقودی یا عدم دسترسی به اصل سند، زوجه باید از دفترخانه محل وقوع عقد، رونوشت برابر اصل شده آن را دریافت کند.
• اصل و کپی شناسنامه زوجه: برای احراز هویت متقاضی ضروری است.
• اصل و کپی کارت ملی زوجه: برای احراز هویت و تطابق با اطلاعات سامانه ثنا.
• وکالتنامه رسمی (در صورت اقدام توسط وکیل): اگر زوجه از طریق وکیل اقدام می کند، وکیل باید وکالتنامه رسمی و معتبر خود را که در آن صراحتاً اختیارات مربوط به مطالبه مهریه از طریق ثبت قید شده باشد، ارائه دهد.
• کد رهگیری ثنا: همانطور که قبلاً ذکر شد، ثبت نام در سامانه ثنا و داشتن کد رهگیری برای ابلاغ های الکترونیکی ضروری است.
• گواهی فوت و حصر وراثت (در صورت فوت زوج): اگر زوج فوت کرده باشد، زوجه باید این مدارک را برای مطالبه مهریه از ماترک متوفی ارائه نماید.
• اطلاعات دقیق زوج (در صورت امکان): هرچه اطلاعات زوجه از مشخصات فردی (مانند آدرس دقیق، شماره ملی) و اموال زوج (مانند شماره پلاک خودرو، آدرس ملک، شماره حساب بانکی) دقیق تر باشد، فرآیند شناسایی و توقیف اموال در اداره ثبت سریع تر و مؤثرتر خواهد بود.

توصیه می شود قبل از مراجعه به دفترخانه یا اداره ثبت، تمامی این مدارک با دقت جمع آوری و آماده شوند تا از اتلاف وقت و نیاز به مراجعات مکرر جلوگیری شود. در صورت وجود هرگونه ابهام در مورد مدارک لازم برای مهریه از ثبت، مشاوره با یک وکیل متخصص می تواند بسیار راهگشا باشد.

نتیجه گیری

اقدام برای مهریه از طریق اداره ثبت، به عنوان یکی از دو مسیر اصلی مطالبه این حق مالی، راهکاری مؤثر و در برخی موارد، سریع تر و کم هزینه تر برای زوجه محسوب می شود. این روش که بر پایه لازم الاجرا بودن سند رسمی ازدواج استوار است، به زن این امکان را می دهد که بدون درگیر شدن در فرآیندهای طولانی دادرسی، نسبت به وصول مهریه خود اقدام کند. با این حال، شناخت دقیق مراحل، مزایا و معایب این روش، به ویژه با توجه به قوانین جدید مهریه 1403 و 1404 که حق انتخاب بین ثبت و دادگاه را به زوجه بازگردانده است، از اهمیت بالایی برخوردار است.

در این مقاله به تفصیل در مورد تعاریف مهریه، انواع آن (عندالمطالبه و عندالاستطاعه)، مزایا و معایب مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت، مراحل گام به گام این فرآیند از ثبت نام در سامانه ثنا تا مزایده اموال، تغییرات کلیدی در قوانین و بخشنامه های اخیر، و همچنین تفاوت های آن با مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده پرداختیم. نکات کاربردی مانند لزوم معرفی اموال توسط زوجه، مفهوم مستثنیات دین، امکان ممنوع الخروجی، و شرایط خاصی نظیر فوت زوج یا توقیف حقوق کارمندان نیز مورد بررسی قرار گرفت.

تصمیم گیری آگاهانه و انتخاب روش مناسب برای مطالبه مهریه، بسته به شرایط فردی، میزان اطلاع از اموال زوج، و اهداف زوجه متفاوت است. در مواردی که زوج دارای اموال قابل شناسایی و توقیف باشد، مسیر ثبت می تواند بسیار کارآمد باشد؛ اما در غیاب اموال، مراجعه به دادگاه خانواده ممکن است راهگشاتر باشد. در نهایت، با توجه به جنبه های پیچیده و حساس حقوقی مربوط به مهریه، بهره گیری از مشاوره حقوقی تخصصی و وکلای باتجربه در تمامی مراحل، قویاً توصیه می شود تا از بروز هرگونه اشتباه احتمالی جلوگیری شده و حقوق زوجه به بهترین نحو ممکن احقاق گردد.